Jako pacjent często życzysz sobie, aby lekarz zajął się Tobą troskliwie i dał tabletkę lub zastrzyk. Nie chcesz usłyszeć szokującego werdyktu, że nie jesteś chory, tylko po prostu… zarobaczony. Jak kot czy pies… Co to, to nie..!

Łatwiej jest uwierzyć w atopowe zapalenie skóry czy pokrzywkę niż w fakt, że pobieżnie umyliśmy sałatę, po której chodził zainfekowany ślimak i właśnie zjedliśmy niewidoczne jaja przywry. Myślimy, że to alergia, nie zdając sobie sprawy z tego, że przyczyną wysypki czy kaszlu mogą być pasożyty. Według danych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) z 2013 roku ponad 30 proc. społeczeństwa zakażone jest pasożytami, choć w praktyce spotykam znacznie więcej takich przypadków. Do najczęściej występujących pasożytów należy glista ludzka i odzwierzęca, włosogłówka ludzka, lamblie, owsiki, a także przywry i tasiemce. Objawy zakażenia pasożytami mogą dotyczyć całego organizmu.

Sposoby zakażenia: Do zakażenia pasożytami najczęściej dochodzi drogą pokarmową przez przypadkowe spożycie jaj lub cyst pasożyta. Można również zarazić się przez wdychanie zanieczyszczonego powietrza. Dojrzałe pasożyty wydalają jaja do środowiska zewnętrznego wraz z odchodami swojego żywiciela (człowiek lub zwierzęta). Jaja i cysty są mikroskopijnej wielkości i praktycznie mogą znajdować się wszędzie. Są łatwo przenoszone przez wiatr, owady i człowieka na różne produkty spożywcze i przedmioty codziennego użytku. Mogą zanieczyszczać nasze pomieszczenia, glebę lub wodę a czasem nawet powietrze, którym oddychamy. Najczęściej do zakażenia dochodzi przez spożycie niemytych warzyw, jagód, owoców lub wypicie zakażonej wody. Zwierzęta domowe (pies, kot) rozsiewają jaja przez kał lub sierść. Dzieci, bawiąc się w piaskownicach lub na dywanie czy głaszcząc i przytulając się do zwierząt mogą zostać łatwo zainfekowane.

W jaki sposób pasożyty mogą wywołać alergię?

Głównym czynnikiem patogennym wywołującym alergie są metabolity pasożytów, czyli odchody. Mogą one blokować działanie układu odpornościowego, torując drogę wirusom i bakteriom, zwiększać przepuszczalność naczyń krwionośnych, czy też wywoływać stany spastyczne dróg oddechowych. Układ odpornościowy człowieka traktuje pasożyta jako intruza, którego trzeba się pozbyć. W tym celu produkuje przeciwciała (immunoglobuliny), które powinny go zniszczyć. Ale zanim wytworzą się przeciwciała, organizm uruchamia mechanizmy obronne. Produkuje substancje takie jak cytokiny, limfokiny, histamina. Nasilają one stan zapalny oraz mogą wywołać ostre odczyny anafilaktyczne (wstrząs) lub reakcje nadwrażliwości. Czasem trudno pozbyć się pasożyta i tworzy się „błędne koło”. Organizm stale wytwarza histaminę, przez co układ odpornościowy staje się nadwrażliwy i reaguje alergią nawet na substancje, które wcześniej nie uczulały (niektóre pokarmy, kurz, kosmetyki itp.). Pacjent widzi, że reaguje alergicznie na te produkty, więc je odstawia, wtedy pojawia się alergia na kolejne, inne substancje. Mało kto pomyśli, że w tej sytuacji wszystkiemu winne są pasożyty, i że wystarczy je usunąć, aby pozbyć się problemu.

Jakie pasożyty dręczą nas najczęściej?

Glista ludzka
(łac. Ascaris lumbricoides)

Rys. Hipoalergiczni

Glista ludzka to robak o długości do 25 cm, pasożytujący w jelicie cienkim człowieka. Produkty wydalane przez glisty powodują zatrucie organizmu i mogą wywołać reakcje alergiczne.
Jak dochodzi do zakażenia?
Człowiek zakaża się przez spożycie pokarmów zanieczyszczonych jajami. Jaja pasożyta znajdują się zwykle w kale innego żywiciela, a są przenoszone przez wiatr, owady i człowieka na rożne produkty spożywcze, przedmioty codziennego użytku. Mogą znajdować się w powietrzu i przemieszczać się wraz z kurzem. Z jaj wykluwają się larwy, które przedostają się przez ściankę jelita i docierają do wnętrza naczyń krwionośnych. Wraz z krwią docierają do płuc, wątroby, serca, mózgu lub innych narządów. Larwy podczas wędrówki w oskrzelach wywołują uporczywy suchy kaszel, często mylony z astmą lub alergią. Odkrztuszona wydzielina wraz z larwami jest połykana. W ten sposób pasożyty trafiają znowu do jelita. Tam osiągają dojrzałość płciową i żyją do 2 lat. Samica glisty składa do 200 tysięcy jaj na dobę.

Objawy
Najczęstsze objawy wynikające z obecności glist to: bóle brzucha, niestrawność, mdłości, wymioty, biegunki lub zaparcia, zaburzenia łaknienia, wysypki, świąd skory, bóle głowy, rozdrażnienie, padaczka (larwy usadowione w mózgu), uporczywy kaszel, duszność, plwocina podbarwiona krwią. Duża liczba glist może doprowadzić do niedrożności jelita, przewodów żółciowych lub trzustkowych, co zwykle wymaga interwencji chirurgicznej. W układzie pokarmowym można przenosić do kilku kilogramów glist!!!

Glista odzwierzęca, psia lub kocia
(łac. Toxocara canis, Toxocara cati)

Jak dochodzi do zakażenia?
Dojrzałe glisty bytujące w jelitach zwierząt wytwarzają jaja, które wydalane są do środowiska wraz z odchodami, zanieczyszczając glebę, wodę oraz produkty spożywcze. Źródłem zakażenia mogą być niemyte owoce lub warzywa, na których znajdują się jaja przeniesione przez owady. Glisty psie i kocie nie przebywają w przewodzie pokarmowym człowieka, dlatego nie można ich wykryć badaniem kału.

Objawy

Warto badać swoich ulubieńców

Toksokaroza w większości przypadków przebiega w sposób bezobjawowy. Jedynym wskaźnikiem zakażenia jest eozynofilia (wzrost ilości kwasochłonnych białych krwinek, które posiadają zdolność zabijania pasożytów tkankowych). Objawy chorobowe w toksokarozie zależą od stopnia inwazji oraz umiejscowienia larw w organizmie. Postać oczna – zaburzenia widzenia, utrata wzroku Postać mózgowa – bóle głowy, drgawki, zapalenie mózgu, drażliwość Postać płucna – duszność, suchy kaszel Postać uogólniona – osłabienie, gorączka, nudności, bóle brzucha, powiększenie wątroby.

Włosogłówka ludzka
(łac. Trichuris trichiura)

Rys. Hipoalergiczni

Włosogłówka to robak w kształcie nitki długości 3-5 cm, bytujący w jelicie człowieka. Żywi się krwią gospodarza.

Jak dochodzi do zakażenia?
Człowiek zaraża się spożywając produkty zanieczyszczone jajami, z których wylęgają się larwy. W zarażeniu pośredniczą muchy, które przenoszą jaja z odchodów i gleby na produkty spożywcze. Ogniwem pośrednim są brudne ręce.

Objawy
Często zarażenie przebiega bezobjawowo. Przy większej ilości pasożytów występuje biegunka, bóle brzucha, spadek masy ciała, anemia. Mogą pojawiać się wysypki, rozdrażnienie, bezsenność, bóle głowy, osłabienie.

Lamblia
(łac. Giardia lamblia)

Lamblia jest pierwotniakiem. Rozmnaża się bezpłciowo przez podział podłużny. Występuje u ludzi, psów, kotów i innych ssaków w jelicie cienkim, dwunastnicy, przewodach żółciowych i trzustkowych.

Rys. Hipoalergiczni

Jak dochodzi do zakażenia?
Źródłem zakażenia może być człowiek lub zwierzęta. Zarażenie lambliami odbywa się poprzez spożycie zanieczyszczonych cystami owoców, jagód, warzyw, wody jak również przez zainfekowane ręce i przedmioty. Cysty lamblii mogą być roznoszone także przez owady i małe gryzonie. Cysty są bardzo odporne na warunki środowiskowe. W wodzie z rzek i jezior przeżywają do kilku miesięcy, odporne są również na chlor.

Objawy
Najczęstszym objawem są bóle brzucha podobne do bólów wrzodowych, a także biegunki, niedożywienie, anemie, bóle głowy i mięśni, drażliwość, zapalenie pęcherzyka żółciowego i wątroby.

Owsik ludzki
(łac. Enterobius vermicularis)

Owsik to mały robak o długości 5-10 mm, żyjący w jelicie grubym człowieka.

Jak dochodzi do zakażenia?
Zakażenie następuje przez połknięcie jaj owsika. Drapanie okolicy odbytu powoduje, że jaja owsika dostają się pod paznokcie lub przyklejają się do skory rąk. W ten sposób mogą zostać przeniesione bezpośrednio do ust, na produkty spożywcze oraz przedmioty codziennego użytku, bieliznę, pościel, toaletę, itp. Owsicą można się też zarazić przez wdychanie jaj owsika rozpylanych z kurzem i będących w powietrzu na niskiej wysokości. W jelicie człowieka z jaj wylęgają się larwy, które po 2-4 tygodniach przekształcają się w dojrzałe owsiki. Samica owsika składa w fałdach odbytu jaja, które po 8 godzinach są już zdolne do zakażenia kolejnego żywiciela.

Objawy
Bóle brzucha, nudności, nadpobudliwość, rozdrażnienie, zaburzenia snu, swędzenie okolic odbytu, stany zapalne sromu, wysypki, zaburzenia wypróżniania, moczenie nocne.

Przywry
(łac. Trematoda)

Przywry są pasożytami ludzi i zwierząt, bytującymi głownie w narządach wewnętrznych i tkankach swoich żywicieli, którymi są: wątroba, trzustka, drogi żółciowe, jelita, pęcherz moczowy, płuca, naczynia krwionośne i inne. Są też znaczącą przyczyną zachorowań na nowotwory tych narządów.

Jak dochodzi do zakażenia?
Człowiek zaraża się w wyniku spożycia surowej lub niedostatecznie dogotowanej ryby, skorupiaków lub warzyw.

Objawy
Bóle i zapalenia mięśni, fibriomialgia, bóle brzucha, zapalenie wątroby, trzustki, alergie skórne i pokarmowe, gorączka, duszność.

Tasiemce
(łac. Cestoda)

Tasiemce to robaki płaskie o kształcie tasiemki i długości od kilku do 10 m, zależnie od rodzaju tasiemca. Składają się z główki, szyjki i licznych członów. Dojrzałe człony, zawierające zapłodnione jaja, odrywają się od końca pasożyta i są wydalane z kałem. Dalszy rozwój jaja odbywa się w przewodzie pokarmowym zwierzęcia. Uwalniane z jaja zarodki przebijają ścianę jelita i osiedlają się w narządach wewnętrznych zwierzęcia.

Rys. Hipoalergiczni

Jak dochodzi do zakażenia?
Człowiek zaraża się poprzez spożycie surowego lub niedogotowanego mięsa. Jaja mogą również się przenosić z człowieka na człowieka przez zakażone nimi ręce, żywność lub wodę.

Objawy
Bóle brzucha i głowy, zmęczenie, bezsenność, nadmierna pobudliwość nerwowa, ogólne osłabienie, brak apetytu lub wilczy apetyt, spadek masy ciała, wysypki alergiczne, wymioty, biegunki, anemia.

Leczenie chorób pasożytniczych

Stara zasada mówi, że lepiej zapobiegać niż leczyć. Dostępne są leki (na receptę) i zioła przeciwpasożytnicze, ale nie w każdym przypadku są one skuteczne. Po pierwsze: nie wszystkie leki i zioła potrafią zniszczyć jaja i cysty pasożyta. Po drugie: nie wszystkie miejsca, w których ukrywa się pasożyt są dostępne dla leków i ziół.
Na pewno łatwiej jest zapobiegać zarażeniu, ale jeśli już do niego dojdzie, to nie należy zwlekać z rozpoczęciem leczenia.

Jak wykryć pasożyty?

Najczęściej obecność pasożytów ustala się za pomocą analizy kału, ale niestety, ta metoda często jest zawodna. Badanie trzeba przeprowadzić kilka lub kilkanaście razy, żeby trafić na dzień, w którym akurat pasożyt wydalił jaja. A tu często spotykamy się z dużą niechęcią pacjenta do zbierania próbek kału przez kilkanaście dni. Obecność pasożyta w organizmie można również potwierdzić znajdując we krwi przeciwciała (immunoglobuliny) skierowane przeciw pasożytowi. Należy jednak pamiętać, że są sytuacje, gdzie pomimo obecności pasożyta ta metoda wychodzi ujemnie.

Jak chronić się przed robakami?

Co można zatem zrobić, aby nie zarazić się pasożytami?

• Przestrzegać higieny osobistej, myć często ręce, myć owoce, jarzyny i inne spożywane produkty..
• Pić gotowaną i filtrowaną wodę.
• Unikać spożywania surowego lub niedogotowanego mięsa, ryb, skorupiaków (ewentualnie jeść tylko te ze sprawdzonych źródeł).
• Zwiększać własną odporność, chronić i wzmacniać florę jelitową – unikać antybiotyków, steroidowe i innych leków, które zabijają nasze korzystne bakterie, spożywać dużo prebiotyków.
• Chronić glebę i wodę przed zanieczyszczeniami..
• Tępić muchy, które przenoszą zarazki z odchodów na produkty spożywcze.
• Oczyszczać organizm z pasożytów i toksyn (kuracje ziołowe i inne) przynajmniej raz na pól roku.
• Odrobaczać zwierzęta.

Diagnostyka chorób pasożytniczych

Obecność pasożytów w ciele gospodarza można wykryć w wydzielinach (kał, mocz, plwocina) lub w tkankach, w których pasożyt przebywa (krew, węzły chłonne, biopsja narządów lub mięśni). Podczas badań poszukuje się jaj, cyst lub wydalonych części pasożyta. Najczęściej obecność pasożytów ustala się za pomocą analizy kału, ale niestety, ta metoda często jest zawodna. Badanie trzeba przeprowadzić kilka lub kilkanaście razy, żeby trafić na dzień, w którym akurat pasożyt wydalił jaja. A tu często spotykamy się z dużą niechęcią pacjenta do zbierania próbek kału przez kilkanaście dni. Lekarze spotykają się z oporem ze strony rodziców i chorych, jeśli chodzi o zlecenia na badanie kału. Problemem jest też niedokładne wykonywanie tych badań przez laboratoria oraz zbyt krótki okres czasu w jakim są przeprowadzane (dwa, trzy dni), podczas gdy niektóre pasożyty, aby zostały wykryte wymagają badania kału przez 10 dni lub dłużej. Trudno więc jest lekarzom postawić właściwą diagnozę, gdyż nie tylko trudno o współpracę pacjenta, ale i pełną atencję laboratoriów.Pozostaje jeszcze inny problem. Szukamy jaj pasożyta w kale, a pasożyt bardzo rzadko lub w ogóle nie bytuje w jelicie grubym. Wtedy wynik badania kału będzie negatywny pomimo obecności pasożyta w organizmie. Dotyczy to dużej części przywr, glist i niektórych gatunków tasiemców, które bytują w narządach wewnętrznych, jak płuca, wątroba, drogi żółciowe lub w mięśniach, w mózgu, w gałce ocznej, w układzie krwionośnym lub limfatycznym. Podobnie jest w przypadku lamblii – bardzo często wynik badania kału jest negatywny, gdyż lamblie zwykle zasiedlają inne obszary niż jelito grube. Obecność pasożyta w organizmie można również potwierdzić znajdując we krwi przeciwciała (immunoglobuliny) skierowane przeciw pasożytowi. Należy jednak pamiętać, że są sytuacje, gdzie pomimo obecności pasożyta ta metoda wychodzi ujemnie (pisałam o tym w poprzednim wydaniu tego kwartalnika). Na dzień dzisiejszy metodą, która wydaje się być skuteczną jest badanie metodą dr Reinholda Volla, czyli elektromagnetyczne wykrywanie częstotliwości patogenów. Co ciekawe, metoda ta również umożliwia usuwanie pasożytów w sposób elektromagnetyczny, czyli bez zastosowania czasem nieskutecznej farmakologii.

dr n.med. Maria Bortel-Badura – Lekarz chorób wewnętrznych specjalista farmakologii klinicznej.