Aż 380 000 osób w Polsce cierpi z powodu celiakii, choć wielu o tym nie wie. Ból brzucha, biegunki to tylko niektóre z konsekwencji nietolerancji oraz nadwrażliwości na gluten, a jednak nadal nie do końca wiemy, co z tym zrobić. Idąc do specjalisty usłyszymy o diecie, o lekach, ale czy to jest jedyne, co możemy zrobić? Pytamy specjalistkę ds. dietetyki z Instytutu Mikroekologii w Poznaniu, Zuzannę Łukaszewicz o to, jak diagnozować, co jeść?

ROZMAWIAŁA: Małgorzata Piasek

Czy celiakia i nieceliakalna nadwrażliwość na gluten to podobne schorzenia?

Zdecydowanie należy odróżnić celiakię od NCNG (nieceliakalna nadwrażliwość na gluten). W ostatnich latach zainteresowanie dietą bezglutenową wzrosło. W efekcie znacznie podniosła się wiedza na temat diagnostyki właśnie celiakii, a przy tym zaczęto również zauważać problem pacjentów, którzy nie mają celiakii, ale gluten zdecydowanie im szkodzi. Dużym postępem jest to, że w kierunku celiakii diagnostykę przeprowadza się także u dorosłych. Do niedawna celiakia w powszechnej świadomości była chorobą dotyczącą niemal wyłącznie dzieci. A nie jest to prawda. Objawy celiakii mogą zamanifestować się w każdym wieku. Co więcej, czasami mamy do czynienia z celiakią skąpoobjawową, przez co pacjent właściwą diagnozę otrzymuje bardzo późno.

Kiedy powinniśmy rozważyć diagnostykę celiakii?

Pierwszym sygnałem są zazwyczaj dolegliwości ze strony układu pokarmowego: wzdęcia, bóle brzucha. Pełnoobjawowej celiakii towarzyszą ponadto niedobory np. żelaza czy witaminy B12 świadczące o zaburzeniach wchłaniania, a także niska masa ciała czy zaburzenia rozwoju u dzieci. Jednak przesłanką do badania w kierunku celiakii mogą być mniej specyficzne obajawy np. przewlekłe stany zmęczenia, zaburzenia neurologiczne, powtarzające się bóle głowy, depresja, problemy z płodnością, problemy ze skórą czy współistniejące choroby autoimmunologiczne. Warto też pamiętać, że nawet jeśli celiakia zostanie wykluczona to należy szukać innego źródła tych problemów – czyli np. NCNG.

Załóżmy, że badania wykluczyły celiakię. Jakie badania mogę wykonać, żeby potwierdzić NCNG?

Nie ma jednoznacznych badań, które potwierdziły lub wykluczyłyby NCNG. Diagnostyka opiera się przede wszystkim na wykluczeniu innych chorób, które mogą dawać podobne objawy. Czasami przeprowadzana jest próba prowokacji. Pomocne może być przeprowadzenie badań na alergię pokarmową opóźnioną ImuPro. Tutaj warto wyjaśnić jedną kwestię: celiakia nie jest alergią na gluten, chociaż często bywa z nią mylona. Celiakia to przewlekła choroba trzewna, w której dochodzi do niszczenia kosmków jelitowych na skutek spożywania glutenu. Należy pamiętać, że zarówno w przypadku podejrzenia celiakii jak i innego rodzaju nadwrażliwości na gluten należy najpierw poddać się diagnozie, a dopiero później przejść na dietę. Usunięcie glutenu na własną rękę utrudnia rozpoznanie problemu i często uniemożliwia wykonanie niezbędnych badań. Objawy NCNG bardzo często pokrywają się z objawami opóźnionych nadwrażliwości pokarmowych IgG-zależnych, dlatego warto poddać się szerszej diagnostyce i zbadać cały panel immunologiczny żywności np. ImuProBasic.

W jaki sposób leczy się celiakię i NCNG?

W obu przypadkach jedyną metodą leczenia jest ścisła dieta bezglutenowa. W celiakii jest ona bardzo restrykcyjna i wymaga unikania nawet śladowych ilości glutenu, a co za tym idzie kupowanie żywności specjalistycznej oznaczonej symbolem przekreślonego kłosa. Pacjenci z NCNG również powinni stosować dietę bezglutenową, jednak najczęściej nie musi być ona aż tak restrykcyjna i dopuszczalne są produkty, które mogą zawierać śladowe ilości glutenu. Warto jednak wiedzieć, że prawo nie definiuje co to znaczy „śladowe ilości” i kupując np. mąkę ryżową bez certyfikatu, może okazać się, że będzie ona bardzo silnie zanieczyszczona glutenem. Wiele zależy od indywidualnej tolerancji pacjenta i rzetelności producenta. Zarówno w przypadku celiakii jak i NCNG warto także zadbać o regenerację jelit i wyleczeniu możliwej dysbiozy jelitowej. W tym celu stosuje się odpowiednią probiotykoterapię, np. na podstawie badania mikroflory jelit KyberKompaktPro. Pamiętajmy, że nawet najlepszy suplement czy dieta nie pomoże nam, gdy jelita nie będą prawidłowo funkcjonować.

Mgr Zuzanna Łukaszewicz
Dietetyk i psychodietetyk Instytutu Mikroekologii w Poznaniu. Absolwentka Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu i Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu na kierunku dietetyka oraz studiów podyplomowych na kierunku psychodietetyka. Ukończyła kursy: Dietetyka Sportowa, Gut Check: Exploring Your Microbiome University of Colorado Boulder & University of Colorado System, Diabetes – a Global Challenge University of Copenhagen. Na co dzień pracuje z pacjentami i zajmuje się układaniem diety eliminacyjno – rotacyjnej w Instytucie Mikroekologii. Szczególnie bliski jest jej temat pracy z dziećmi z zaburzeniami neurorozwojowymi.
Kontakt: dietetyk@instytut-mikroekologii.pl