Alergia na „kurz” – za tym potocznym sformułowaniem kryją się roztocza, główny alergen odpowiedzialny za trwający przez cały rok alergiczny nieżyt nosa, zmiany skórne oraz astmę oskrzelową. Często leczymy kaszel, przez długie miesiące stosujemy środki na katar, ale nie przyjdzie nam do głowy, by sprawdzić, czy może cierpimy z powodu alergii na białko zawarte w metabolitach roztocza kurzu domowego!

TEKST: dr n. med. Anna Strumnik-Filipek

Czy wiesz z kim śpisz? Alergia na roztocze kurzu domowego stanowi poważny problem kliniczny we wszystkich rejonach świata. W Europie Środkowej aż 50% alergików jest uczulonych na roztocza kurzu domowego, co stanowi ok. 10% całej populacji. Wynika to m.in. z faktu, iż nie istnieje możliwość całkowitej, skutecznej profilaktyki, nie można bowiem przerwać kontaktu pacjenta z kurzem – można go jedynie ograniczyć.

Czym są roztocza?

Skórożarłoczek skryty (Dermatophagoides pteronyssinus)

Roztocza to mikroskopijne pajęczaki o długości ciała 0,1-0,5 mm. Należą do współlokatorów wszystkich gospodarstw domowych, najliczniej występują w naszych sypialniach. Żywią się przede wszystkim resztkami naszego złuszczonego naskórka, włosów i paznokci. Jednak to nie same roztocza wywołują u nas alergię, ale produkowane przez nie odchody i inne wydzieliny. Alergia na roztocza należy do alergii wziewnych. Martwe roztocza i ich odchody bogate są w substancje białkowe o działaniu potencjalnie alergizującym, gromadzą się w pościeli, wykładzinach i tapetach. Uczulające należą głównie do dwóch gatunków: Dermatophagoides pteronyssinus i Dermatophagoides farinae.

Jak rozpoznać alergię na roztocza?

Objawy uczulenia na roztocze mieszkaniowe to przede wszystkim zatkany nos (szczególnie w godzinach porannych), zmiany skórne, zaostrzenia AZS oraz objawy astmy oskrzelowej. Warunki idealne dla rozwoju roztoczy: wilgotność względna powietrza 65-80% oraz temperatura powietrza 25-30°C. Spadek liczebności roztoczy związany jest z obniżeniem temperatury i wilgotności powietrza. Aby stwierdzić czy Twoje dolegliwości są wywoływane roztoczami kurzu domowego lub innymi alergenami w pomieszczeniach, należy jak najwcześniej zgłosić się do doświadczonego alergologa. Lekarz szczegółowo wypyta o historię choroby i zleci odpowiednie testy w kierunku diagnostyki źródła alergii, ponieważ poza roztoczami kurzu domowego całoroczne alergie w zamkniętych pomieszczeniach mogą wywoływać również alergeny pochodzące od zwierząt i pleśni.

Roztocza i ich białka

Do głównych białek roztoczy kurzu domowego należą Der p1, Der p2, Der p23. Uwaga, wczesne uczulenie na powyższe białka jest powiązane z rozwojem astmy! Der p23 to trzeci główny alergen, występuje u 70% uczulonych. Niestety, jego dostępność w ekstraktach, na których opierają się m.in. testy skórne, jest ograniczona, a wykrywalność znikoma. Poznanie profilu uczulenia na poszczególne białka alergenowe może przyczynić się do rozwiązania problemu nieskuteczności immunoterapii u niektórych chorych.

Ważne białko Der p10

Decydując się na diagnostykę z udziałem komponentów roztoczy kurzu domowego, mamy również możliwość wykrycia przeciwciał dla białka Der p10 – obecnego w ciele roztoczy, które wiąże się z ryzykiem wstrząsu anafilaktycznego. Białko to należy do tropomiozyn i w wyniku podobnej budowy reaguje krzyżowo z tropomiozyną owoców morza (znajdująca się w białkach krewetek, krabów, homarów, langust, ostryg, kałamarnic, małż i ośmiornic), ślimaków, nicieni Anisakis (spożywane wraz z surową rybą, np. sushi). Tłumaczy to jednoczesne uczulenie na roztocza i skorupiaki. Gdy spożywamy potrawy bogate w owoce morza, mogą one nagle wywołać świąd języka, podniebienia, zmiany skórne aż do pełnoobjawowego wstrząsu ze spadkiem ciśnienia. Takich pacjentów nie jest wielu, ale niestety kilkadziesiąt osób rocznie umiera z powodu wstrząsu anafilaktycznego wywołanego tym właśnie alergenem. Kluczem do właściwego postępowania z pacjentem jest poznanie jego profilu uczuleniowego. Tylko dzięki możliwościom diagnostyki molekularnej jesteśmy w stanie precyzyjnie określić profil uczuleniowy pacjenta, również w stosunku do białek roztoczy kurzu domowego. W tym celu mamy do dyspozycji diagnostykę monokomponentową w stosunku do pojedynczych białek dla pacjentów ze znanym źródłem uczulenia lub kompleksowy test ALEX Panel 282. Panel ALEX jest szczególnie polecany pacjentom uczulonym na wiele alergenów z możliwością współistnienia reakcji krzyżowych. ALEX bada aż 282 składowe najpowszechniej występujących alergenów, w tym alergenów mogących powodować alergie całoroczne takie jak roztocza, pleśnie, naskórek zwierząt.

dr n. med. Anna Strumnik-Filipek – specjalistka laboratoryjnej diagnostyki medycznej, kierownik Pracowni Badań Specjalistycznych Laboratorium Centralne ALAB laboratoria.