Laktoza to rodzaj naturalnego cukru, który występuje w mleku i produktach mlecznych. Pierwsze objawy nietolerancji laktozy mogą wystąpić dopiero w życiu dorosłym, dlatego warto przyjrzeć się bliżej temu schorzeniu. Może się to okazać pomocne dla tych, którzy cierpią na to częste schorzenie.
Czym jest laktoza?
[dropcap]T[/dropcap]o dwucukier zbudowany z dwóch mniejszych cukrów: glukozy i galaktozy. W procesie trawienia laktoza rozbijana jest na cukry proste, które następnie wchłaniane są przez komórki wyściełające jelito cienkie. Enzym, który rozbija laktozę na cukry proste nazywany jest laktazą i znajduje się na powierzchni tych komórek.
Nietolerancja laktozy
Nietolerancja laktozy spowodowana jest zmniejszoną aktywnością laktazy lub też brakiem jej aktywności. Może ona być:
- wrodzona – to rzadko spotykana przypadłość charakteryzująca się nieobecnością laktazy od urodzenia. Brak laktazy pojawia się, gdy odpowiedzialny za jej produkcję gen ulega mutacji. Jej symptomy pojawiają się krótko po urodzeniu, a osoba, która na nią cierpi nie może spożywać ani mleka, ani jego przetworów.
- pierwotna wrodzona, pojawiająca się u osób dorosłych – to najczęściej spotykany rodzaj nietolerancji laktozy spowodowany zmniejszeniem się ilości laktazy po okresie dzieciństwa. Pozostaje w okresie dorosłym jako hipolaktazja. Spadek poziomu laktazy jest zaprogramowany genetycznie, a skłonność do niego jest charakterystyczna dla danych grup etnicznych, np. wśród Azjatów to prawie 100%.
- wtórna – spowodowana wystąpieniem chorób niszczących wyściółkę jelita cienkiego wraz z laktazą, np. celiakia dorosłych.
Co powoduje nietolerancję laktozy?
Objawy nietolerancji laktozy rozwijają się u nastolatków lub u osób dorosłych. Czasami jelito cienkie przestaje produkować laktazę po niegroźnej chorobie (grypa żołądkowa) lub po poważnej i długotrwałej (mukowiscydoza). Niekiedy też jelito cienkie przestaje produkować laktazę po operacji usunięcia jego części.
Czasowa nietolerancja laktozy może wystąpić u niemowląt, których organizm jeszcze nie potrafi wyprodukować laktazy. Po pewnym czasie zaczyna jednak jej produkcję i choroba zwykle mija.
Jakie są symptomy nietolerancji laktozy?
Symptomy nietolerancji laktozy mogą być łagodne lub ciężkie, w zależności od ilości laktazy, jaką produkuje organizm. Objawy zwykle pojawiają się 30 minut do 2 godzin po spożyciu mleka lub jego przetworów. Mogą to być:
- gazy,
- uczucie wzdęcia,
- ból, skurcze,
- „burczenie” w brzuchu,
- luźne stolce lub biegunka,
- wymioty.
Osoby, które odczuwają powyższe dolegliwości mogą cierpieć na nietolerancję laktozy. Najlepszym sposobem, aby się o tym przekonać, jest unikanie produktów zawierających laktozę i sprawdzanie, czy symptomy ustępują. Jeśli ustępują, należy znów spróbować niewielką ilość mleka lub jego przetworów i sprawdzić, czy powracają.
Jak diagnozuje się nietolerancję laktozy?
Lekarz będzie w stanie zdiagnozować nietolerancję laktozy zwykle po zadaniu kilku kluczowych pytań na temat objawów, jakie odczuwa pacjent. Może też zalecić unikanie produktów mlecznych na pewien czas, by sprawdzić, czy objawy ustąpią.
Niekiedy lekarz może skierować pacjenta na badania takie, jak wodorowy test oddechowy lub badanie krwi w celu potwierdzenia diagnozy.
Leczenie nietolerancji laktozy
Leczenie nietolerancji laktozy polega na całkowitym lub częściowym unikaniu produktów mlecznych. Niektóre osoby mogą spożywać mleko ze zmniejszoną ilością laktozy lub mleko sojowe, ser sojowy. Inne mogą spożywać jogurty ze zwykłego mleka, zwłaszcza te z zawartością żywych kultur bakterii. Podaje się też suplementy diety wspomagające trawienie laktozy.
Osoby z nietolerancją laktozy często nie są pewne, czy mają w swojej diecie wystarczającą ilość wapnia. Jest ono szczególnie ważne w przypadku dzieci, młodzieży, kobiet w ciąży oraz kobiet po menopauzie. Istnieje wiele produktów zawierających wapń, które jednocześnie nie należą do nabiału. Są to między innymi:
- brokuły, jarmuż, kapusta, rzepa,
- sardynki, tuńczyk, łosoś,
- migdały.
Warto tu dodać, że zarówno sery dojrzewające, jak i masło klarowane mogą być spożywane przez osoby z nietolerancją laktozy, gdyż procesy, jakim są poddawane, zmniejsza jej zawartość praktycznie do zera.
Stopień nietolerancji laktozy wpływa na rodzaj i ilość produktów mlecznych, jakie dana osoba będzie mogła spożywać. Dlatego też głównie od obserwacji i uważności pacjenta zależeć będzie jego zdrowie i samopoczucie.
Niestety przyjęło się, że mówiąc o mleku wspominamy głównie o laktozie i jej nietolerancji a na dodatek nawet jak nie będzie o mleku krowim ani słowa pomyślimy,że chodzi właśnie o nie. Rodzice z cierpiętniczą miną zastąpią mleko krowie owczym albo kozim i jeślinie zostaną poinformowani przez alergologa o tym w jakich produktach jest laktoza zdziwią się po pewnym czasie,że kozie i owcze mleko uczuli ich dziecko podobnie jak to się stało z mlekiem krowim. Warto więc pamiętać o dwóch rzeczach. W mleku nie tylko laktoza daje nietolerancję ale również inne niewymieniane frakcje mleka. Po drugie, że laktoza istnieje również w mleku owczym czy kozim. A Sery dojrzewające o których wspomniano w artykule są dobre dla niektórych ale warto pamiętać, że również mogą być uczulające gdyż sery żółte, wędzone, dojrzewające podobnie jak wino czy truskawki przyczyniaja się do uwalniania histaminy czyli początku reakcji obronnej której odpowiedzią jest „alergia lub nietolerancja”. Jak widzicie byłam kiedyś swoim pacjentem i nauczycielem i to prawda,że najlepszym alergologiem zostaje alergik pod warunkiem,że chce się uczyć. Sylwia Kowalska – dietetyk