Mleko kobiece kontra sztuczne mieszanki. Dostawa pokarmu prosto z Banków Mleka Kobiecego.

Przez wieki funkcjonowała instytucja „mamki”. 100 lat temu powstało pierwsze na świecie „laktarium”. Dziś Fundacja Bank Mleka Kobiecego, w specjalnym wywiadzie dla naszej redakcji, przybliża historię i istotę wspomagania noworodków, a zwłaszcza wcześniaków mlekiem ludzkim. Brzmi egzotycznie? Nie powinno.

Żaneta Geltz: W każdym sklepie, nawet drogeryjnym, można kupić sztuczne mleko, dlaczego matka miałaby się podjąć trudu szukania mleka ludzkiego?

Aleksandra Wesołowska: Pokarm matki jest idealnie dopasowany do potrzeb żywieniowych noworodka, zawiera wyłącznie gatunkowo specyficzne białka i jest dla niego najlepiej przyswajalnym pożywieniem. Zawiera tysiące aktywnych składników, które mają wartość poza żywieniową, są unikalne i nie można ich wyprodukować podczas procesu technologicznego. Mleko kobiece podawane choremu, szczególnie przedwcześnie urodzonemu dziecku, powinno być traktowane jak lek. Z tego ważnego powodu zachęcamy matki, aby podjęły trud karmienia dziecka własnym pokarmem – najlepiej piersią (ze względu na korzyści emocjonalne, psychologiczne, ale także w późniejszym okresie życia dziecka m.in. logopedyczne), a gdy nie jest to możliwe, by odciągała mleko i podawała je dziecku w inny sposób. Zdarza się, że sytuacja zdrowotna lub inne szczególnie trudne okoliczności powodują – najczęściej czasową – niedyspozycję laktacyjną. Wówczas możne dać matce czas na spokojne wypracowanie laktacji poprzez okresowe żywienie dziecka mlekiem z profesjonalnego banku mleka kobiecego. Taki pokarm, choć pochodzi od niespokrewnionej kobiety, nadal pozostaje lepszym od powszechnie dostępnych preparatów mlekozastępczych.

ŻG: Skąd pochodzi idea Banku Mleka Kobiecego?

AW: Karmienie dziecka mlekiem niespokrewnionej matki nie jest odkryciem ostatnich lat! Instytucja mamki była znana wieki temu. Postęp technologiczny i zmiany społeczne spowodowały, że na początku XX w. zinstytucjonalizowano tę formę dzielenia się pokarmem, nadając jej bardziej bezpieczny i higieniczny charakter. Pierwszy bank mleka w Europie powstał w Wiedniu w 1909 r. Otwarty 10 lat później bank mleka w Bostonie stał się modelową placówką dla powstających później w Chicago, Nowym Jorku i Los Angeles. W 1943 r. powstały pierwsze wytyczne regulujące działalność banków mleka, opracowane przez Amerykańskie Towarzystwo Pediatryczne. Odkrycie wirusa HIV w 1980 r. i związane z tym ryzyko przenoszenia choroby przez mleko kobiece znacznie ograniczyło praktykę dzielenia się naturalnym pokarmem. Zmiana technologiczna związana z termiczną obróbką mleka kobiecego, spowodowała opracowanie nowych wytycznych dla banków mleka i ponowny ich rozkwit. Powstało Zrzeszenie Banków Mleka Ameryki Północnej, a w Europie w latach 90. XX w. Zrzeszenie Banków Mleka w Wielkiej Brytanii, a następnie Europejskie Stowarzyszenie Banków Mleka (ang. EMBA), które ma dziś w swoim rejestrze ponad 200 placówek.

W Polsce ostatnie laktarium działało na użytek Centrum Matki Polki w Łodzi, zostało zamknięte w latach 90. XX w. Na nowo – jako banki mleka kobiecego – laktaria odrodziły się pod patronatem Fundacja Bank Mleka Kobiecego na początku XXI w.

ŻG: Kto ma prawo korzystać z pokarmu z Banku Mleka Kobiecego, a kto niestety nie?

AW: Istnieje wiele podobieństw między Bankami Mleka Kobiecego, a Stacjami Krwiodawstwa. Pokarm, który trafia do banku jest przekazywany przez Honorowe Dawczynie i trafia do najbardziej potrzebujących pacjentów szpitali. To porównanie daje wyobrażenie o sytuacjach, w jakich podawany jest pokarm z banku, a w jakich nie… Największą grupą pacjentów korzystających z mleka z banku są wcześniaki. Ze względu na przedwczesny poród, ich mamy mają początkowo problem z laktacją. Jednak lista beneficjentów banku jest długa, są na niej także dzieci – niekoniecznie noworodki – czekające na adopcję, chore onkologicznie, przygotowywane do operacji kardiologicznych itp., które w ten sposób wzmacniają swój układ odpornościowy, co w perspektywie leczenia chemią czy ingerencji chirurgicznej ma niebagatelne znaczenie.

ŻG: Każdy rodzic zapyta, jaka jest gwarancja bezpieczeństwa takiego mleka. Czy ktoś je bada przed wprowadzeniem do banku?

AW: Każda dawczyni przechodzi etap kwalifikacji, który – prócz wywiadu związanego z trybem życia i zdrowiem, obejmuje także badania w kierunku kiły, żółtaczki, HIV. W przypadku długookresowej współpracy z bankiem, te badania są powtarzane co trzy miesiące. Honorowa Dawczyni karmiąc własne dziecko, odciąga pokarm dla banku. Najczęściej robi to w domu i przechowuje mleko w odpowiednich warunkach i skąd raz na jakiś czas odbiera go pracownik banku. Gdy zamrożony pokarm trafia do banku, jest rozmrażany, poddawany badaniom mikrobiologicznym, a następnie pasteryzowany według specjalnej procedury opracowanej dla pokarmu kobiecego. Pasteryzacja metodą holder niszczy bakterie i niemal wszystkie wirusy, nawet tak groźne jako HIV, a jednocześnie zachowuje ok. 80% wartości odżywczych i immunologicznych pokarmu. Ten proces daje gwarancję bezpieczeństwa mleka podawanego niespokrewnionemu dziecku. Po pasteryzacji pokarm jest ponownie zamrażany i w tym stanie czeka na swojego pacjenta.

Warto podkreślić, że stały rozwój technik przetwarzania mleka kobiecego i standardów epidemiologicznych eliminuje ryzyko zakażenia poprzez mleko kobiece pochodzące z profesjonalnego banku mleka oraz umożliwia stosowanie w bankach systemu monitorowania bezpieczeństwa żywności (ang. HACCP).

ŻG: Ile osób może skorzystać z zasobów banków mleka i gdzie można się zgłaszać?

AW: Pod patronatem Fundacji Bank Mleka Kobiecego działają regionalne Banki Mleka w Warszawie (w Szpitalu Specjalistycznym Świętej Rodziny przy ul. Madalińskiego), w Toruniu (w Wojewódzkim Szpitalu Zespolony im. L. Rydygiera), w Krakowie (Szpital Ginekologiczno-Położniczy Ujastek) oraz w Opolu (przy Centrum Ginekologii, Położnictwa i Neonatologii), również pierwszy bank mleka w Polsce otwarty w 2012 r. w Samodzielnym Publicznym Szpitalu Klinicznym im. prof. W. Orłowskiego w Warszawie otwarto jako placówkę pilotażową pod patronatem Fundacji, jednak jego działalność obejmuje tylko własnych pacjentów. Od połowy 2012 r. istnieje też bank mleka w Rudzie Śląskiej, ale nie jest on objęty patronatem Fundacji Bank Mleka Kobiecego. Zarówno rekrutację dawczyń, jak i przekazywanie pokarmu potrzebującym pacjentom, banki regulują we własnym zakresie.

ŻG: Co musi się wydarzyć, aby banków było więcej, a najlepiej w każdym mieście wojewódzkim?

AW: Nasza Fundacja sprawując patronat nad pięcioma już działającymi bankami, współpracuje z kolejnymi ośrodkami m.in. we Wrocławiu, Gdyni, Łodzi. Ta współpraca zawsze polega na zainicjowaniu i wdrożeniu w życie programu „Mleko mamy dla wcześniaka” i w końcu – otwarciem placówki banku mleka kobiecego. Cieszy nas coraz większa świadomość i wiedza na temat wartości pokarmu kobiecego u naszych lekarzy, pielęgniarek i położnych oraz samych rodziców. Świadczy o tym rozwój sieci banków mleka w Polsce. Jednak istotnym jest, by banki mleka z inicjatywy oddolnej, społecznikowskiej przerodziły się w formalną strukturę w ramach opieki nad matką i dzieckiem w systemie służby zdrowia. Wraz z grupą specjalistów i współpracowników z Rady Naukowej Fundacji, rozmawiamy na ten temat z przedstawicielami instytucji centralnych. Mam nadzieję, że już wkrótce będziemy mogli cieszyć się sukcesem związanym ze zmianami w sposobie refundowania leczenia dzieci w zależności od sposobu ich żywienia.

ŻG: Jak można Wam pomóc, czego potrzebujecie?

AW: Jesteśmy organizacją pozarządową, dlatego nasza działalność nie jest nastawiona na zysk, ale … nie jest bezkosztowa. Dlatego będziemy wdzięczni za każde wsparcie naszej działalności. Zapraszamy darczyńców i sponsorów do współpracy. Zachęcamy także do współpracy środowisko medyczne i rodziców do promowania idei banków mleka kobiecego i karmienia piersią. Fundacja współpracuje z Europejskim Stowarzyszeniem Banków Mleka (ang. EMBA), mam zaszczyt być Członkiem Zarządu EMBA. Przez minione lata eksperci Fundacji wypracowali procedury tworzenia banków mleka w Polsce, pozyskiwania źródeł ich finansowania, szkolenia personelu. Jesteśmy w tej dziedzinie liderem w Polsce i jedyną instytucją, która działa na potrzeby całego kraju, a nie tylko poszczególnych banków. Inicjujemy także badania naukowe nad mlekiem kobiecym i laktacją. Nasza działalność jest tak szeroka, a jednocześnie unikalna, że z pewnością każdy zainteresowany znajdzie coś dla siebie, a my chętnie przyjmiemy każdą pomoc! Zachęcam do kontaktu z naszym biurem: www.bankmleka.pl, biuro@bankmleka.pl.

ŻG: Czy Bank Mleka to dobre rozwiązanie dla rodziców zmagających się z alergią dziecka na mleko modyfikowane lub krowie?

AW: Z zasobów banku mleka kobiecego korzystają wyłącznie pacjenci hospitalizowani. Jest ono podawane na zlecenie lekarza prowadzącego. W Polsce nie ma jeszcze możliwości przepisywania recepty na mleko z banku dla dzieci przebywających już w domu, w tym starszych. Jednak warto podkreślić, że ostatnie badania naukowe dowodzą, że dieta eliminacyjna matki karmiącej nie jest właściwym podejściem chroniącym dzieci przed alergią. Oznacza to, że matki małych alergików mogą, a nawet powinny karmić swoje dzieci piersią bez większych wyrzeczeń dietetycznych. Podobnie jest z Honorowymi Dawczyniami – zalecenia żywieniowe dla nich nie są bardzo restrykcyjne. Oddając pokarm do banku mleka należy odżywiać się zdrowo i nie unikać żadnych pokarmów poza alkoholem i innymi używkami. Każda dawczyni pokarmu wypełnia Kartę Honorowej Dawczyni, gdzie znajdują się informacje o diecie matki, przyjmowanych lekach, itp.

Bank Mleka Kobiecego w Opolu

Opolski Bank Mleka Kobiecego powstał w Szpitalu Ginekologiczno –Położniczym i Noworodków im. dr med. Sergiusza Mossora w Opolu. Wchodzi on w skład Centrum Ginekologii, Położnictwa i Neonatologii. Od 1996r. pełni funkcję III poziomu opieki perinatalnej. Szpital posiada najwyższy stopień referencyjności klinicznej, jest największym i najlepiej wyposażonym ośrodkiem w pionie ginekologii, położnictwa i neonatologii w województwie opolskim. Bank Mleka Kobiecego powstał dzięki środkom finansowym z Funduszy Norweskich, w ramach projektu „Optymalizacja opieki nad kobietą ciężarną, matką i noworodkiem z uwzględnieniem kontaktu rodziców z dzieckiem i promocji karmienia naturalnego”. Placówka działa od listopada 2015r. Organizacyjnie i merytorycznie korzystamy z patronatu i doświadczeń Fundacji Bank Mleka z Warszawy.

Otwarcie banku mleka kobiecego jest wyjściem naprzeciw najnowszym zdobyczom wiedzy neonatologicznej, karmienie nie noworodków donoszonych powoduje zmniejszenie ryzyka wystąpienia alergii, otyłości i chorób układu krążenia w dorosłym wieku. W przypadku wcześniaków pokarm naturalny do lek, którego nie sposób przecenić, skraca czas utrzymywania cewników dożylnych, antybiotykoterapii, ułatwia szybsze wprowadzenie pełnego żywienia drogą przewodu pokarmowego, zmniejsza ryzyko wystąpienia martwiczego zapalenia jelit i posocznicy.

Biorcami mleka są pacjenci Oddziału Neonatologicznego Centrum Ginekologii, Położnictwa i Neonatologii w Opolu oraz Oddziału Anestezjologii i Intensywnej Terapii Dzieci i Noworodków w Wojewódzkim Centrum Medycznym w Opolu.

Powstanie Banku Mleka spowodowało także intensyfikację wspierania karmienia naturalnego poprzez szkolenia personelu. Duży nacisk kładziemy na wczesną stymulację laktacji u mam wcześniaków, pierwsze krople siary nie mogą się zmarnować. – mówi Gabriela Kołodziej, neonatolog, kierownik Banku Mleka Kobiecego w CGPIN w Opolu

Bank Mleka Kobiecego w Toruniu

W 2016 roku współpracuje lub współpracowało z bankiem trzydzieści pięć dawczyń – młodych mam w okresie laktacji, dysponujących nadwyżkami mleka przy karmieniu własnego potomstwa, w większości

Założycielka Banku w Toruniu – U. Łojko

pacjentek toruńskiego Szpitala Zespolonego, mieszkających w różnych częściach regionu, a ostatnio także w województwie pomorskim. 60 procent z nich to matki urodzonych przedwcześnie dzieci. To dzięki nim uzyskano trzysta litrów mleka, wykonując przy tym dwa tysiące badań jego składu oraz sto osiemdziesiąt procesów pasteryzacji. Pokarm wykorzystano jako wsparcie terapii i procesu dochodzenia do zdrowia 190 noworodków (824 od dnia uruchomienia banku), hospitalizowanych nie tylko w Toruniu, ale także w bydgoskim Szpitalu Biziela i wojewódzkiej lecznicy w Łodzi. Hospitalizowane maluchy korzystały z niego średnio przez 5 dni.

Obecnie prowadzone są rozmowy, w efekcie których mlekiem z marszałkowskiego banku dokarmiane będą najprawdopodobniej także maluchy ze Szpitala Powiatowego w Chełmży w powiecie toruńskim oraz Szpitala im. Błażka w Inowrocławiu. W placówkach tych, podobnie jak wcześniej w Szpitalu Biziela, mają zostać uruchomione punkty rekrutowania dawczyń.

Bank Mleka Kobiecego w Warszawie

Bank w Specjalistycznym Szpitalu im. Świętej Rodziny działa pod patronatem Fundacji Bank Mleka Kobiecego i jest jedyną placówką tego typu obsługującą region Warszawy i Mazowsza. Dzięki coraz większemu zainteresowaniu klinicystów i naukowców terapeutycznym wpływem mleka naturalnego na zdrowie i życie małych pacjentów, z zasobów banku korzysta już 8 szpitali, a w planach jest nawiązanie współpracy z kolejnymi.

Regionalny Bank Mleka Kobiecego został stworzony na wzór stacji krwiodawstwa: gromadzi pokarm od honorowych dawczyń i przekazuje go potrzebującym dzieciom, leczonym w mazowieckich szpitalach. Pokarm z banku pomaga powrócić do zdrowia dzieciom hospitalizowanym, których mamy z przyczyn losowych nie mogą karmić własnym mlekiem. Bank działa na zasadach rekomendowanych przez Europejskie Stowarzyszenie Banków Mleka (ang. EMBA) i Fundację Bank Mleka Kobiecego. Bank Mleka w Szpitalu św. Rodziny, ze względu na swoje centralne położenie, służy także szkoleniu kadr dla placówek powstających w kolejnych miastach Polski.

Z bankiem mleka na stałe współpracują odbierając pokarm dla swoich pacjentów: Instytut Matki i Dziecka, Szpital Specjalistyczny św. Zofii CM Żelazna Sp. z o.o., Szpital Kliniczny im. Ks. Anny Mazowieckiej, Szpital Bielański im. Ks. Popiełuszki SPZOZ., Szpital Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego przy pl. Starynkiewicza, Wojewódzki Szpital Zespolony w Płocku, a nawet Kliniczny Szpital Wojewódzki w Rzeszowie.

Zespół banku mleka w Szpitalu im. Świętej Rodziny tworzą specjaliści z dziedziny laktacji, dietetyki i terapii żywieniowej noworodka oraz personel pomocniczy i wolontariusze. Mija półtora roku funkcjonowania placówki. Przez ten czas nawiązano współpracę z 64 honorowymi dawczyniami mleka kobiecego, uzyskano ponad 3800 butelek pasteryzowanego, przebadanego pokarmu z 430 litrów mleka oddanego przez mamy. Choć lodówki banku są pełne, to placówka wciąż zaprasza kolejne mamy, które zechcą wesprzeć swoim mlekiem najbardziej potrzebujące dzieci. Regionalny Bank Mleka Kobiecego w Szpitalu Specjalistycznym im. Św. Rodziny, wciąż poszerza swój zasięg działania i podwyższa standardy pracy, a także rozszerza swoją działalność na polu naukowo-badawczym. W październiku 2015 został podpisany list intencyjny pomiędzy Warszawskim Uniwersytetem Medycznym, Szpitalem Specjalistycznym im. Świętej Rodziny oraz Fundacją Bank Mleka Kobiecego o powołaniu do życia Uniwersyteckiej Pracowni Badań nad Mlekiem Kobiecym i Laktacją. Pracownia już działa i kieruje nią dr n biol. Aleksandra Wesołowska, pracownik Zakładu Biochemii WUM, Prezes Fundacji Bank Mleka Kobiecego i członek Zarządu Europejskiego Stowarzyszenia Banków Mleka, a zespół tworzą doktoranci WUM i SGGW. Badania prowadzone w Pracowni mają charakter interdyscyplinarny.

Bank Mleka Kobiecego w Krakowie

Szpital Położniczo-Ginekologiczny UJASTEK oferuje pomoc dla matek, które nie mogą karmić noworodków własnym mlekiem z różnych przyczyn zdrowotnych. Szpital dostarczając mleko z Banku wyrównuje szanse wszystkich wcześniaków. Jest to nowoczesne laboratorium non-profit, które zajmuje się kwalifikacją Honorowych Dawczyń Mleka, badaniem, pasteryzacją, przechowywaniem i przekazywaniem mleka wcześniakom oraz edukacją w zakresie laktacji i karmienia naturalnego. Dawczynią może być tylko zdrowa kobieta w okresie laktacji, która karmiąc własne dziecko zdecyduje się oddawać swoje mleko na potrzeby innych dzieci. Kandydatka na Honorową Dawczynię przechodzi kompleksowe badania. Pozyskiwane od niej mleko jest również badane mikrobiologicznie. Ponadto matki, które zostają dawczyniami pokarmu są informowane o zasadach higienicznego odciągania i przechowywania mleka. Mleko od przebadanych Honorowych Dawczyń poddawane jest procesowi pasteryzacji metodą Holtera czyli obróbce cieplnej opracowanej specjalnie dla mleka kobiecego. Przebieg i warunki pasteryzacji zapewniają bezpieczeństwo mikrobiologiczne przy zachowaniu maksymalnej wartości odżywczej i terapeutycznej pokarmu. Mleko w Banku Mleka Kobiecego jest przechowywane w specjalnych zamrażarkach o kontrolowanej temperaturze.

Bank Mleka Kobiecego na Orłowskiego

W marcu 2012 roku otwarto przy Klinice Neonatologii pierwszy w Polsce bank mleka kobiecego. Dzięki temu każdy noworodek, który przejściowo nie może być karmiony mlekiem własnej matki, ma szansę być karmiony mlekiem kobiecym. Mleko ludzkie posiada niezastąpione unikalne właściwości odżywcze, immunologiczne, troficzne oraz stymulujące wzrastanie i rozwój dziecka. Korzyści karmienia mlekiem kobiecym są widoczne przede wszystkim w okresie noworodkowym, ale rozciągają się też na całe życie człowieka. Klinika prowadzi badania naukowe nad dalszymi korzyściami wyłącznego karmienia naturalnego. Mleko pozyskiwane jest od zdrowych i prowadzących właściwy tryb życia Honorowych Dawczyń. Jest ono w standaryzowanych warunkach pobierane, przechowywane, przetwarzane oraz podawane potrzebującym pacjentom. Grupą noworodków najbardziej potrzebującą, są ciężko chore noworodki na intensywnej terapii. W związku z niezwykle przyjaznym przyjęciem idei banku mleka zarówno przez Dawczynie, jak i Pacjentów Szpitala, wszystkie noworodki potrzebujące dokarmiania, po wyrażeniu takiego życzenia przez Rodzica, są beneficjentami tego pokarmu.

Bank Mleka Kobiecego w Rudzie Śląskiej

Placówka w Ośrodku Perinatologicznym Szpitala Miejskiego w Rudzie Śląskiej prowadzona jest przez prof. Krzysztofa Sodowskiego i prof. Janusza Świetlińskiego. Postanowili oni tworzyć to, co najbardziej zbliżone jest do natury, a chodzi o naturalny pokarm kobiecy. Dla dziecka nie ma nic ważniejszego. Śląski Bank Mleka Kobiecego w Rudzie Śląskiej prowadzi rekrutację honorowych dawczyń wśród zdrowych matek, karmiących piersią własne dzieci. Bank przyjmuje od nich pokarm, a po przeprowadzeniu serii kontrolnych badań i pasteryzacji, przekazuje go potrzebującym noworodkom, których matki – z różnych przyczyn – nie mogą samodzielnie karmić.