Rozpaczamy, kiedy naszą skórę zaatakuje alergia albo infekcja, bo martwi nas nieestetyczny wygląd, gdy jesteśmy poza domem. A gdy infekcja lub alergia dotyczy naszych oczu, chodzi już nie tylko o problem estetyczny czy utratę komfortu, ale o nawigację całym ciałem. Co robić, by uniknąć tego niewygodnego problemu?
Tekst: prof. dr hab. n. med. Jerzy Szaflik
Rozmawiała: Żaneta Geltz
Żaneta Geltz: Co zagraża oczom? Na co powinniśmy uważać?
prof. dr hab. n. med. Jerzy Szaflik: Okuliści nie mają żadnych wątpliwości, że do czynników, które szkodzą naszym oczom zalicza się palenie tytoniu. Istnieje wiele badań, które potwierdzają, że np. u pacjentów ze zwyrodnieniem plamki związanym z wiekiem i palących papierosy, schorzenie leczy się trudniej, a jego efekty są gorsze. Podobnie sytuacja wygląda u pacjentów chorujących na jaskrę i chociaż nie można przewidzieć jej występowania, to udokumentowano, że palenie tytoniu może przyspieszać jej pojawienie się. Jaskra to choroba dynamiczna – nawet, gdy podczas badania wynik wykaże, że aktualnie nie występuje, to nie zmienia faktu, że będzie można ją stwierdzić np. za rok, dwa bądź kilka lat później. Bardzo charakterystycznym i związanym ze standardem życia schorzeniem jest zespół suchego oka. Jest z pozoru mniej istotne niż inne schorzenia okulistyczne, jednak równie znacząco wpływa na komfort i obniża jakość życia. Zespół suchego oka to niebywale częste schorzenie, w formie rozwiniętej może być przyczyną ciężkich powikłań okulistycznych m.in. owrzodzenia rogówki, upośledzenia widzenia z powodów rogówkowych, bielm rogówkowych, zaburzeń gładkości powierzchni rogówki i wszystkich uszkodzeń, które w konsekwencji mają negatywny wpływ na wzrok. Oczywiście zaawansowane formy nie zdarzają się tak często, niemniej jednak, należy pamiętać o tego typu konsekwencjach. W zespole suchego oka pacjenci mają istotny wpływ na wystąpienie schorzenia, przebieg oraz postępowanie, które pozwala unikać go bądź jego skutków.
Do przyczyn powstawania tego zespołu zalicza się czynniki środowiskowe oraz warunki pracy:
- pyły zawieszone,
- pyłki,
- związki chemiczne itp.
- warunki pracy, które wymagają stałego korzystania z komputerów lub innych ekranów
Warto podkreślić, że u takiego pracownika zmniejsza się częstotliwość mrugania, co także ma niekorzystny wpływ na wzrok. Dlatego chociaż mruganie wykonywane jest podświadomie, to w trakcie tego typu pracy, wzrok jest stale skupiony na ekranie komputera bądź innego sprzętu elektronicznego, co przekłada się na mniejszą intensywność mrugania i suchość oka. Praca w takich warunkach powinna być przerywana tak, by oczy mogły odpocząć. Wystarczy wstać i np. podejść do okna oraz wykonać proste ćwiczenie polegające na patrzeniu daleko i blisko. Kilka takich naprzemiennych spojrzeń powoduje, że układ mięśniowy wnętrza oka rozluźnia się. Warto zrobić sobie co jakiś czas taką przerwę i 3-4 minuty poświęcić również na zamknięcie oczu i spojrzenie w różnych kierunkach – to także zmniejsza napięcie oczu.
Właściwa dieta, tak jak w kardiologii czy dermatologii będzie wyglądała podobnie w okulistyce. Osoby, które chcą zadbać o wzrok, powinny przede wszystkim zadbać o to, by dieta była zbilansowana, bogata w witaminy, antyoksydanty i dobre tłuszcze. Oczywiście w okulistyce bezpośrednie przełożenie tych zmian naczyniowych na funkcje wzroku może być mniej uchwytne, mniej bezpośrednio dostrzegalne, jednak nie zmienia to faktu, że właściwa dieta jest bardzo ważna dla wzroku.
Dodatkowo, wzrok pogarsza się także w pomieszczeniach, w których panują nieodpowiednie warunki. I chociaż często pomieszczenia są klimatyzowane, czyli filtrują i oczyszczają powietrze, to niestety je także odwadniają, co powoduje, że powierzchnia oka i film łzowy nadmiernie wysuszają się. Warto też wiedzieć, że przyczyną wielu schorzeń okulistycznych są leki zażywane z powodu innych chorób. Zalicza się do nich m.in. leki psychotropowe, hormony, wiele środków uspokajających, leki z grupy leków gastrycznych oraz leki antyhistaminowe stosowane przy alergiach.
Ż.G.: Czy jest sposób na „odżywienie” oczu? Co warto jeść, aby oczy były w dobrej kondycji i przez całe życie nie zawiodły?
Prof. J.S.: Gdy idziemy do dermatologa możemy uzyskać informację, że stan skóry odzwierciedla stan odżywienia organizmu. Gdy idziemy do dermatologa, możemy usłyszeć, że stan skóry odzwierciedla stan odżywienia organizmu, pokazuje stan naszej świadomości i nasze pojęcie, skąd się bierze nasze zdrowie. To samo występuje np. u kardiologa, który oceniając stan serca, otrzymuje także informacje o ogólnej kondycji organizmu. I chociaż okulistyka jest dosyć specyficzną dziedziną medycyny, to u okulisty jest podobnie. W pobieżnej ocenie te związki są trudniej dostrzegalne niż u dermatologa czy kardiologa, to jednak niewątpliwie wpływ diety, sposobu życia, w tym stosowanie używek takich jak np. nikotyna, to wszystko ma istotne znaczenie dla wzroku.
Dla oczu właściwa forma diety ma ogromne znaczenie. Gałka oczna to narząd wzroku wybitnie zintegrowany z całym organizmem, jest jego częścią, więc wszystkie negatywne bodźce, w tym np. nieodpowiednia dieta, tak jak wpływają niekorzystnie na cały organizm, tak również mają niekorzystny wpływ na oczy.
Gałka oczna jest mocno unaczyniona – znajduje się w niej wiele warstw naczyń i uszkadzanie ich jest charakterystyczne dla uszkadzania naczyń całego organizmu. Właściwa dieta, tak jak w kardiologii czy dermatologii będzie wyglądała podobnie w okulistyce. Osoby, które chcą zadbać o wzrok, powinny przede wszystkim zadbać o to, by dieta była zbilansowana, bogata w witaminy, antyoksydanty i dobre tłuszcze. Oczywiście w okulistyce bezpośrednie przełożenie tych zmian naczyniowych na funkcje wzroku może być mniej uchwytne, mniej bezpośrednio dostrzegalne, jednak nie zmienia to faktu, że właściwa dieta jest bardzo ważna dla wzroku.
Ż.G.: Czyli dobra dieta, aktywny i higieniczny tryb życia to sposób na zdrowe oczy?
Prof. J.S.: Zgadza się. Należy też pamiętać, że niewątpliwe znaczenie na występowanie i przebieg schorzeń okulistycznych ma także genetyka. Tak jak granica wieku i zachorowalność na konkretne choroby jest umowna, to jednak genetyka i pewne uwarunkowania genetyczne są znaczące. Warto również podkreślić, że chociaż czynniki genetyczne mają wpływ na występowanie i przebieg schorzeń okulistycznych, to większość chorób wzroku nie jest uwarunkowana genetycznie, a tylko skłonność do ich występowania ma podłoże genetyczne.
Ż.G.: Uwzględniliśmy już: właściwą dietę, aktywny i higieniczny tryb życia, unikanie używek takich jak palenie papierosów jako dobre dla oczu. Czy jest coś jeszcze, czego należy unikać, aby na długo zachować dobry wzrok?
Prof. J.S.: Warto pamiętać, że istotnym dzisiaj są zaburzenia wynikające z docierającego do nas nadmiaru światła niebieskiego, czyli części światła widzialnego, które emitują m.in. laptopy i smartfony, a których energia sprawia, że wewnątrz oczu zachodzą degradujące je, niepożądane zjawiska. Dużym, wynikającym z tego problemem jest krótkowzroczność tzw. „szkolna” występująca u dzieci i młodzieży. Schorzenie jest skutkiem nadmiernego wysiłku akomodacyjnego, który wynika ze zbyt długiego przesiadywania najmłodszych przed ekranami komputerów i tabletów. Niekorzystnym – i niepokojącym okulistów – faktem jest również to, że dzieci niestety coraz wcześniej zaczynają korzystać ze smartfonów.
Jeżeli chodzi o alergie, to spojówka jest znacznie bardziej wrażliwa niż skóra na pozostałych partiach ciała, dlatego też te czynniki mają znaczący wpływ na funkcjonowanie oka. Oczywiście kosmetyki, których używa się na co dzień takie jak krem, serum itp. są potrzebne, jednak by służyły również oczom, muszą być dobrze dobrane.
Jeśli chodzi o profilaktykę, to należy zwracać uwagę na to, by rozsądnie korzystać z oczu i dbać o odpowiedni czas snu oraz odpoczynku. Ponadto, warto podkreślić, że nie jest też tak, że jak zamkniemy oczy, to one odpoczną – warto wiedzieć, że negatywny wpływ na nie ma także stres i emocje. Musimy zdawać sobie sprawę z tego, że proces widzenia jest procesem mózgowym, co oznacza, że obraz kreowany jest przez korę mózgową. Tym samym emocje, które wpływają na mózg, mają także wpływ na wzrok i oczy.
Ż.G.: A czy nadmierny makijaż szkodzi oczom? Obecnie wiele kobiet decyduje się np. na zabiegi wydłużania rzęs, makijaż permanentny – czy to ma negatywny wpływ na oczy?
Prof. J.S.: Niewątpliwie powieki, spojówki i rogówka w połączeniu z tym wszystkim, co dostaje się do worka spojówkowego odgrywa ogromną rolę w funkcjonowaniu oka, bo np. może je alergizować. Jeżeli chodzi o alergie, to spojówka jest znacznie bardziej wrażliwa niż skóra na pozostałych partiach ciała, dlatego też te czynniki mają znaczący wpływ na funkcjonowanie oka. Oczywiście kosmetyki, których używa się na co dzień takie jak krem, serum itp. są potrzebne, jednak by służyły również oczom, muszą być dobrze dobrane. Warto podkreślić, że przewlekłe stosowanie tych samych preparatów nie jest dobre, bo organizm i komórki, które znajdują się w spojówce cały czas uzyskując tę samą formę bodźca w dużym uproszczeniu może prowadzić do uczuleń. Wśród moich pacjentów zdarzają się przypadki, w których np. osoba ma zapalenie spojówek, zdecydowanie alergiczne i okazuje się, że jest ono wynikiem stosowania kremu, który chociaż używany były rok lub dwa, nagle uczula.
Ż.G.: Jak powinna wyglądać pielęgnacja oczu oraz ich okolic, aby cieszyć się dobrym wzrokiem na dłużej?
Prof. J.S.: Bardzo ważne są zabiegi oczyszczające oczy oraz skórę twarzy. Do mycia najlepiej używać ciepłej wody, która w połączeniu z odpowiednimi preparatami dokładnie oczyści pory skórne. Do tego właściwe nawilżanie – nakładanie dobrych tłuszczów jest uzasadnione, dlatego nawet sprawdzone kremy są dobrym rozwiązaniem, jeśli tylko stosowane są rozsądnie. Warto pamiętać, by cała pielęgnacja dawała skórze możliwie jak najdłuższy odpoczynek. Łagodne traktowanie skóry twarzy, w tym skóry powiek – które są wyjątkowo delikatne i eksploatowane (stale wykonują ruchy w związku z czym skóra jest ciągle naciągana) – jest potrzebne, by oczy były w dobrej kondycji. Oczywiście makijaż permanentny ze względów estetycznych może być uzasadniony, gdyż to na oczy zwraca się w pierwszej chwili uwagę podczas kontaktu z drugą osobą, jednak jestem zwolennikiem, by w tym wszystkim znaleźć równowagę i łączyć piękny wygląd i makijaż oczu z dbałością o ich komfort i odpoczynek.
Ż.G.: A czy jest jakiś zabieg związany z wzrokiem, do którego zachęciłby Pan czytelników – taki, który zdecydowanie poprawia jakość życia?
Prof. J.S.: Według mnie są to zabiegi chirurgii refrakcyjnej. To bezpieczny sposób na poprawę jakości życia – metoda jest bardzo dobrze zdiagnozowana, dlatego też korzysta z niej wielu pacjentów. Popularność zabiegów refrakcyjnych wynika głównie z tego, że po ich wykonaniu pacjent nie musi nosić okularów bądź soczewek i widzi. Usunięcie w ten sposób wady wzroku takiej jak np. krótkowzroczność lub astygmatyzm znacznie poprawia komfort życia, który w porównaniu z kosztem operacji (cena jest zależna od techniki, jednak zabiegi na obydwu oczach zazwyczaj zaczynają się od ok. 4 tys. zł) z pewnością jest wart takiej inwestycji w siebie.
prof. dr hab. n. med. Jerzy Szaflik
Ceniony wśród pacjentów i lekarzy warszawski okulista, wieloletni Kierownik Katedry i Kliniki Okulistyki II Wydziału Lekarskiego Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, autor i współautor blisko 290 publikacji naukowych, 16 podręczników, 10 ekspertyz i opinii naukowych, redaktor naczelny 2 czasopism medycznych i uczestnik ponad 300 konferencji krajowych oraz międzynarodowych. W 1995 roku zainicjował budowę Samodzielnego Publicznego Szpitala Okulistycznego. Od 1998 r. do połowy sierpnia 2012 r. był też konsultantem krajowym okulistyki. W czasie jego urzędowania kilkakrotnie wzrosła w Polsce liczba transplantacji rogówek. Centrum Mikrochirurgii Oka Laser zostało powołane do życia w 1996 r. z inicjatywy profesora i z powodzeniem realizuje ono najnowsze techniki operacyjne w zakresie leczenia jaskry, zaćmy i chirurgii refrakcyjnej: www.okolaser.com.pl
8 pokarmów, które poprawią zdrowie Twoich oczu
- Marchew
Marchew to najbardziej korzystny pokarm dla dobrego stanu Twoich oczu. Jest bogata w witaminę A, która wspiera zapobieganie ślepocie i jest niezbędna dla zdrowia Twoich oczu. Marchew może zmniejszyć ryzyko zwyrodnienia plamki żółtej związanego z wiekiem i zaćmy z uwagi na zawartość przeciwutleniaczy, beta-karotenu, likopenu i luteiny.
- Łosoś i sardynki
Aby chronić wzrok, należy regularnie spożywać ryby. Są one doskonałym źródłem kwasów tłuszczowych omega-3, które mogą poprawić zdrowie Twoich oczu. Regularne spożywanie kwasów tłuszczowych omega-3 może chronić maleńkie naczynia krwionośne. Należy spożywać ryby takie jak łosoś, sardynki lub śledź – dwa razy w tygodniu.
- Brokuły
Jest dobrze znany fakt, że brokuły są niezwykle korzystne dla ogólnego stanu zdrowia. Brokuły mogą znacznie poprawić zdrowie Twoich oczu. Są bogate w przeciwutleniacze oraz witaminy i mogą dostarczać organizmowi niezbędnych składników odżywczych. Spożywając brokuły, będziesz przyjmował witaminę A, E i C, z których wszystkie działają razem, aby chronić wzrok.
- Szpinak
Ta zielona roślina zawiera karotenoidy, takie jak beta-karoten, luteina i zeaksantyna. Co więcej, jest doskonałym źródłem witaminy E i C, które mogą zapobiegać zwyrodnieniu plamki żółtej i ślepocie.
- Jajka
Jajka zawierają witaminę A, kompleks witaminy B, niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe i cynk. Upewnij się więc, że regularnie je spożywasz na śniadanie. Jajko jajku nierówne, pamiętaj, że tylko dobrej klasy ekologiczne jajko zawiera dużo luteiny, kwasów Omega-3 i witaminy E, nawet 10x więcej niż zwykłe jajko z hodowli klatkowej. Nie tylko poprawią wzrok, ale także utrzymają Twoje ciało w dobrej formie!
- Migdały
Migdały są doskonałym źródłem witaminy E, która może spowolnić rozwój problemów pojawiających się w wyniku starzenia. Ponadto mogą zapobiegać zaćmie.
- Truskawki, jagody, maliny
Te świeże i smaczne owoce obfitują w przeciwutleniacze, o których wiadomo, że zmniejszają ryzyko wielu problemów ze wzrokiem. Są również pełne witaminy C, która może znacznie chronić zdrowie Twoich oczu. Pokarmy polecane do poprawy wzroku: mleko, awokado, cytryny, pomarańcze, czarna czekolada, papaja, dynia, pomidory, cebula, kapusta i morele.
- Dynia
Zawartość beta-karotenu w dyni dostarcza organizmowi niezbędną witaminę A. Badania wykazują, że niedobór witaminy A jest bardzo częstą przyczyną ślepoty. Dynia jest również jednym z najlepszych źródeł luteiny i zeaksantyny, dwóch związków związanych z niższym ryzykiem związanego z wiekiem zwyrodnienia plamki żółtej (AMD) i zaćmy. Zawieraduże ilości witamin C i E, które działają jako przeciwutleniacze i mogą zapobiegać uszkodzeniom komórek oka przez wolne rodniki.
Przegląd mikroelementów i witamin korzystnych dla naszych oczu
Luteina. Brokuły, brukselki, jajka, jarmuż, nektarynki, pomarańcza, sałata rzymska, szpinak
Kwasy Omega-3. Nasiona lnu, olej sezamowy, halibut, łosoś, sardynki, tuńczyk, orzechy włoskie
Cynk. Cieciorka, ostrygi, czerwone mięso, indyk, jogurt
Witamina A. Marchew, mango, brzoskwinie, czerwona papryka (surowa), ser ricotta, szpinak, bataty, dynia Hokkaido, dynia piżmowa, awokado, masło
Witamina C. Brokuły, brukselki, grejpfrut, kiwi, pomarańcza, czerwona papryka (surowa), truskawki
Witamina E. Migdały, brokuły, masło orzechowe, szpinak, nasiona słonecznika, kiełki pszenicy
jednym słowem dobra dieta jest nie bez znaczenia na cały nasz organizm i warto zainwestować w całego siebie:) ,skoro ja jestem dla siebie ważna musze dbać o to co mam i cieszyć się chcę tym jak najdłużej ….doceniajmy siebie ,swoich bliskich okazujmy im miłość ucząc jak dbać o oczy i o siebie całych to zaprocentuje na dobrą świetlaną przyszłość ….