Mikroskopijne grzyby niedoskonałe – botanicznie grzyby workowe i grzyby podstawkowe, potocznie zwane pleśniami – są roślinami pozbawionymi chlorofilu i odżywiają się resztkami innych organizmów. Rozwijają się tylko w środowisku odpowiednio wilgotnym. Produkują ogromne ilości unoszących się w powietrzu maleńkich zarodników zwanych sporami, których wielkość wynosi od 2 do 5 mikronów – mówi Profesor Krzysztof Buczyłko.
W klimacie umiarkowanym pojawiały się dotychczas masowo w okresie późnego lata, jednak klimat Europy się ociepla, co sprzyja pleśniom zarówno w powietrzu na zewnątrz domów jak i w wilgotnych pomieszczeniach. Narażenie na pleśnie, szczególnie wewnątrz pomieszczeń uszkodzonych przez powódź czy inną wodną awarię, może wywołać wachlarz rozmaitych objawów chorobowych. Od uczucia zmęczenia, trudności w skupieniu uwagi czy zapominania, po alergię, astmę i zapalenie płuc. Rozpoznano i nazwano już tysiące gatunków, choć rzadko są to nazwy swojskie. Najczęściej uczulają cztery rodzaje: w powietrzu Alternaria (Alt) i Cladosporium (Clad), a w domach dodatkowo czarny lub wielokolorowy kropidlak Aspergillus (Asp) i bladozielony pędzlak Penicillium (Pen) (kuzyn tego od penicyliny!).
Groźna dla niektórych Alt rozwija się na szczątkach organicznych, na przykład opadłych liściach. Zmienia
zabarwienie zaatakowanych powierzchni, tworzy nalot grzybni i specyficznie pachnie. Alt może po dostaniu się do nosa lub płuc wywołać niebezpieczne objawy kataru czy astmy. W Polsce spory pleśni Alt oraz Clad występują masowo w ciepłe dni, od połowy maja do końca września, o czym informuje Internet i telewizja. Ostatnio odkryto, że szkodzą nie tylko zarodniki – przetrwalniki, ale też inne mikroskopijne fragmenty pleśni, które występują 500 razy częściej i docierają do płuc 250 razy łatwiej niż spory. Drobiny te spotykamy w klimatyzowanych pomieszczeniach, samochodach i samolotach. Mogą się też gnieździć w sanatoriach, domkach letniskowych i apartamentach, szczególnie w starych budynkach dawnych pałaców czy zamków. Nie uciekniemy od pleśni także zagranicę. Nawet w Finlandii dodatnie punktowe testy skórne wobec Cladosporium dotyczyły 2,7% spośród ponad 6000 zbadanych pacjentów. Większość reagowała z innymi pleśniami, ¾ miało alergię na sierść zwierząt i pyłek roślin.
Alergia pokarmowa na pleśnie jest rzadka, choć opisywano zawodowe uczulenie u pracowników produkujących suchą dojrzewającą kiełbasę (sdk). Ilustruje problem przypadek chłopca 5 lat, który przebył trzykrotnie epizod obrzęku warg, w tym po zjedzeniu 2 plasterków sdk. Inne incydenty wystąpiły po spożyciu sera typu camembert (Penicyllium camemberti). U dziecka dominował przewlekły katar. W mieszkaniu wykryto pleśnie w ścianie, w miejscu, gdzie chłopiec siadywał, aby grać wiele godzin w gry komputerowe. Stężenie spor pleśni obok jego biurka wynosiło 433, 550, oraz 811 dla (odpowiednio) Asp, Pen i Clad. W innych pokojach wykryto zaledwie 20 i 30 kolonii Aspergillus i Penicillium. Testy wykazały uczulenie na Pen n i sdk oraz badanie krwi reakcje IgE(+) na Alt. Test dotknięcia wargi wywołał: katar, obrzęk warg i powiek od Alt. Hodowla kiełbasy ujawniła szczepy Penicillium nalgiovense oraz Aspergillus ochraceus [Morisset M i wsp., 2003].
Niektórzy uważają, że Alt a stanowi przyczynę ciężkich, niebezpiecznych ataków astmy. W 33 szpitalach 
Hiszpanii, co dziesiąty chory z astmą miał alergię na Alternaria. Chorzy ci byli zazwyczaj młodsi, mieli liczne alergie towarzyszące, słabszą odpowiedź na leki rozszerzające oskrzela oraz dużo więcej poważnych komplikacji neurologicznych [Plaza i wsp.2003] W Zjednoczonym Królestwie najczęstsze pleśnie chorobotwórcze dla człowieka to Clad, Alt, Asp. Anafilaksja wysiłkowa może wystąpić po zapleśniałym ciastku z powszechnym alergenem pleśni – enolazą, który dodatkowo jest wspólny z alergenem lateksu o kodzie Hev b 9 [Wagner 2000]. Za większość przypadków przewlekłych nieżytów nosa (ANN) odpowiadają alergeny domowe, zwane czasem „alergenami nocnymi”, takie jak pierze, sierść zwierząt, niektóre wyprzymienione powyżej pleśnie, a zwłaszcza roztocze kurzu domowego (RKZ). Ich obecność potwierdzono w próbkach kurzu z pomieszczeń na całym świecie [Buczyłko, Rapiejko].
Pleśnie odpowiadają za tzw. zespół chorego budynku. Zagrożenie chorobami może też wiązać się z zawodem piekarza, serowara, piwowara. Wdychanie małych ilości spor pleśni może wyzwalać odpowiedź IgE, czyli alergię oraz astmę. Masywne narażenie na niektóre pleśnie (Asp) powoduje odpowiedź organizmu poprzez IgE oraz IgG, co objawia się tak zwaną aspergilozą oskrzelowo-płucną. Nasilony kontakt z antygenami pleśni w kurzu organicznym może wywołać reakcje IgG i objawy alergicznego zewnątrzpochodnego zapalenia pęcherzyków płucnych. Trzeba przypomnieć, że opisane grzyby mogą powodować nie tylko alergie, ale rozmaite grzybice [Zagari 1999].
Profesor dr hab. nauk med. Krzysztof Buczyłko – alergolog i otolaryngolog, autor 300 publikacji, promotor 33 doktoratów oraz hasła: „Poznaj swoją alergię”. Były Kierownik Zakładu Alergologii Uniwersytetu Medycznego, Szef NZOZ Centrum Alergologii w Łodzi, ul. M. Kopernika 67/69, www.alergologia.com.pl, tel. 042 633 44 02
