Współcześnie jesteśmy coraz bardziej świadomi tego, jak ludzka działalność wpływa na nasze otoczenie. Produkty ludzkich rąk prędzej czy później zmieniają się w śmieci, z których pozornie nie ma już żadnego pożytku. Zorientowani ekologicznie projektanci i producenci postanowili połączyć gospodarowanie odpadami z oryginalnymi pomysłami designerskimi, nadając odpadom zupełnie nowe przeznaczenie i wartość.
Europejska koncepcja
Termin upcycling został użyty po raz pierwszy przez Reinera Pilza, niemieckiego architekta wnętrz, w wywiadzie prasowym z 1994 roku. Mówił on, że recykling to tak naprawdę niszczenie przedmiotów po to, żeby odzyskać z nich część materiałów do
ponownego użycia. Nazwał to downcyclingiem, ponieważ z czasem obniża to wartość użytych przedmiotów i materiałów,
aż do momentu, w którym już nie ma możliwości ich ponownego wykorzystania. Pilz twierdził, że potrzebne jest takie ponowne użycie materiałów wtórnych, które nada im nową, wyższą wartość. Proces ten określił właśnie upcyclingiem. Dziś, gdy odpadów zalegających w naszym otoczeniu przybywa lawinowo, a na śmietnikach lądują przedmioty, które z powodzeniem mogą zostać użyte ponownie, upcycling zyskuje coraz więcej zwolenników. Stale poszerza się również katalog przedmiotów i branż, w których idea upcyclingu jest stosowana.
Zamknąć pętlę
Zwolennicy upcyclingu opierają swoje przekonania na filozofii zamkniętej pętli produkcyjnej, w której nie marnują się żadne materiały. Amerykanin William McDonough i Niemiec Michael Braungart w swojej książce „Cradle to cradle” (pol. Od
kołyski do kołyski) opisali filozofię, w której przedmioty wykonywane są od początku do końca z zamysłem możliwości rozmontowania i ponownego wykorzystania lub bezpiecznej utylizacji, bez jakichkolwiek strat ani wytwarzania szkodliwych czy zalegających w środowisku odpadów. Aby zamknąć pętlę, trzeba jednak wiele wysiłku po obu stronach rynku. Zarówno wytwórcy jak i konsumenci muszą wyrzec się myślenia o zużytym produkcie jako o śmieciu. Zadaniem producentów jest takie projektowanie i produkcja, aby ich końcowy wytwór dał się bezpiecznie wykorzystać ponownie. My, konsumenci, musimy zaś chcieć wziąć odpowiedzialność za to co kupujemy i mieć pomysł na ponowny użytek materiałów, najlepiej w sposób, który podniesie ich wartość.
Dodatki z odzysku
Co może dać początek nowemu, wartościowemu przedmiotowi? W praktyce wszystko. Wyobraźnia projektantów zdaje się nie mieć granic, a surowiec do wykonania wysokiej klasy produktu można znaleźć w miejscach, w których nikt by się nie spodziewał. Można na przykład zmienić odpady przemysłowe w niecodzienny element stylizacji. Taką transformację przeszły przemysłowe worki po kawie, z których wykonywane są ekskluzywne torby marki Milly Nielsen. Normalnie worki po kawie w palarni są wyrzucane. Tutaj, za sprawą dostarczającej worki mistrzyni procesu palenia kawy pani Ewy Jankowskiej, stają się naturalnym, trwałym i wyjątkowym materiałem z którego potem powstają torby. Innym przykładem tego, jak odpad może zostać elementem garderoby, są paski marki Rubber di Nero, zaprojektowane przez duńskiego projektanta i wizjonera Jana Herskinda. Związany przez wiele lat z projektowaniem rowerów, Herskind postanowił wykorzystać zużyte opony rowerowe do wytwarzania pasków o unikatowej fakturze i niewiarygodnej trwałości. Guma oponiarska w takiej formie jest praktycznie niezniszczalna, a pasek zmienia się wraz z upływem czasu. Unikatowy wzór bieżnika sprawia, że nie ma dwóch takich samych egzemplarzy.
Coś z niczego
Umeblowanie domu czy mieszkania to chyba najczęstsze sposoby wykorzystania materiałów wtórnych. Zużyte deski potrafią
zmienić się w wyjątkowy stół czy półkę. Ciekawym pomysłem na nadanie nowego zastosowania pozornie niepotrzebnym
elementom jest tworzenie mebli z palet. Drewniane palety mogą być użyte do konstrukcji praktycznie każdego mebla, od stołów i krzeseł przez półki, po ramy łóżek. Można wykorzystać je również do wykończenia podłóg czy budowania ścianek działowych. Marka Fabryka Palet propaguje właśnie taki upcyclingowy użytek.
Stare-nowe meble
Pod marką Quote kryją się piękne meble i elementy wystroju wnętrz wytwarzane ze zużytych przedmiotów, w tym także przywiezionych z egzotycznych Indii, przez duńskie małżeństwo Hanne i Martina Birkholm. Filozofia Birkholmów opiera się na
idei globalnej wioski i oferowaniu mebli, które łączą wrażenia z różnych kultur, jednocześnie pozwalając wyrazić indywidualizm. Duńczycy chcą także podkreślić w swoich wyrobach świadomość tego, jak ograniczone są zasoby naturalne i opierają ich produkcje na zasadach ponownego wykorzystania już istniejących materiałów. Wśród wytworów państwa Birkholm możemy znaleźć między innymi odzyskane i obdarzone nową funkcją krzesła, stoliki zmontowane ze starych zniszczonych drzwi, tacki z desek pochodzących ze zużutych mebli czy wreszcie piękne poduszki obite materiałem pochodzącym z sari, czyli wierzchniego
okrycia hinduskich kobiet.
Za granicą
Chociaż w Polsce trend jest jeszcze stosunkowo nieznany, w świecie zachodnim święci tryumfy od ponad dekady. Zagraniczne
firmy mają większe doświadczenie w praktykowaniu upcyclingu. Choć jest ich garstka, w porównaniu z tradycyjnie produkującymi
przedsiębiorstwami, to zwykle jest o nich głośno. Dobry przykład stanowi londyńska marka Worn Again, która produkuje
torby ze starych kurtek angielskich listonoszy czy też kurtki z czasz balonów.
Kalifornia patrzy w przyszłość
Nawoływania ekspertów i wizjonerów nie pozostają bez odpowiedzi. Już w 2008 roku ówczesny gubernator stanu Kalifornia, nikt inny jak znany aktor kina akcji Arnold Schwarzenegger, zapoczątkował proces przestawienia lokalnej ekonomii na system zamkniętej pętli. Początki były skromne – zaczęto od regulacji mających doprowadzić do całkowitego wycofania szkodliwych chemikaliów z produktów, tak aby ich ponowne wykorzystanie nie skutkowało zatruwaniem środowiska. Plany są jednak
ambitne, gubernator Schwarzenegger liczył, że do 2050 roku przynajmniej w Kalifornii uda się stworzyć gospodarkę, która nie wytwarza szkodliwych odpadów i daje możliwość ponownego wykorzystania wszystkiego, co w niej powstaje.
Upcycling to nie tylko ekologia
Tworzenie nowych rzeczy ze starych materiałów wyzwala kreatywność. Pozwala także zaoszczędzić pieniądze. Dodajmy do tego leżącą u podstaw troskę o środowisko i wypływającą z natury użytych materiałów oryginalność. Upcycling materiałów zdaje
się nie mieć wad. Stwarza za to wiele wyzwań. Począwszy od edukacji społeczeństwa, przez zmianę mentalności i przyzwyczajeń kupujących, po zmianę strategii producentów. Gdzieś jednak trzeba zacząć, a tym początkiem może być zwykły worek po
kawie.
OddamOdpady.pl to platforma internetowa służąca wymianie informacji o odpadach gotowych do zagospodarowania. Powstaje z potrzeby usystematyzowania wiedzy o źródłach pozyskania ciekawych materiałów do kreatywnego recyklingu. Dla artystów i pasjonatów. Polecamy!
Fakt widzę czasem po sobie jak człowiek spojrzy ojej mam stare meble te wyrzucę kupie nowe dla stylu i pokazania a co stać mnie w końcu ,i tak w sumie nie martwi mnie fakt ,że przecież dało by radę coś z nich zrobić , szczerze nawet pojęcia nie mam czy meble z płyt wiórowych są szkodliwe klejone jakimś paskudztwem czy nie serio człowiek czasem głupieje w tym wszystkim i niestety dokłada cegiełkę do sterty masakrycznej góry śmieci 🙁