Ostatnie kilkadziesiąt lat rozwoju badań obrazowych przyniosło ogromny postęp w diagnostyce i w leczeniu wielu chorób okulistycznych. Zobacz z czego warto skorzystać w gabinecie okulisty, aby dłużej cieszyć się dobrym wzrokiem i nie martwić się o wizję w przyszłości.
Tekst: dr n. med. Agata Plech
Sama pamiętam czasy z początku mojej ścieżki rozwoju zawodowego, gdy wiele chorób (zwłaszcza chorób siatkówki) kryło się pod mało precyzyjną nazwą zwyrodnienie siatkówki, a dziś z powodzeniem można je rozpoznać i leczyć. Zmienia się także świadomość pacjentów, którzy przestają kojarzyć okulistę z doborem okularów ( w tej dziedzinie pomocni są optometryści), a szukają pomocy w przypadku różnych dolegliwości i schorzeń związanych z narządem wzroku.
Chciałabym przybliżyć Państwu kilka niezbędnych w diagnostyce badań dodatkowych, bez których ani ja, ani inni okuliści, nie wyobrażamy sobie odpowiedniej pracy. Jednocześnie chcę podkreślić, że podane tu i subiektywnie wybrane przykłady to tylko wstęp do wielu innych, specyficznych i wyszukanych metod, na których opiera się obecnie okulistyka.
Badania OCT (optycznej, koherentnej tomografii)
Badanie OCT przyniosło przełom w diagnostyce chorób oczu. Pozwala na dokładne prześledzenie struktur siatkówki i nerwu wzrokowego, a w przypadku badania przedniego odcinka oka – rogówki i kąta przesączania. Wynik badania to nie tylko obraz struktur i ich wzajemny stosunek względem siebie (badanie morfologiczne), ale także pomiar poszczególnych warstw badanych składowych (badanie morfometryczne) i ich zmienność w czasie, jeśli powtarzamy badania po pewnym czasie. OCT daje możliwość postawienia precyzyjnego rozpoznania w przypadku chorób siatkówki, nerwu wzrokowego, rogówki, planowania i monitorowania ich leczenia. Można tu bowiem zaobserwować nieprawidłowe struktury, obrzęki, zaniki, przerosty poszczególnych warstw, krwotoczki czy inne zmiany wewnątrz badanych fragmentów oka. Dzięki badaniu OCT planuje się obecnie leczenie wielu chorób, w tym AMD (zwyrodnienie siatkówki związane z wiekiem), DME (cukrzycowy obrzęk plamki), jaskra czy przeszczep rogówki.
USG gałki ocznej
Badanie ultrasonograficzne gałki ocznej w niektórych przypadkach ma niezastąpioną wartość. Pozwala na zobrazowanie struktur wnętrza gałki ocznej zwłaszcza w przypadku obecności nieprzeziernych i ośrodków optycznych (zmętnienie rogówki, zaawansowana zaćma, krwotok do ciała szklistego). Pokazuje co dzieje się wewnątrz gałki ocznej (zagęszczenia, pociągania- trakcje, odwarstwienia), również w mało dostępnym (w innych badaniach) obwodzie dna oka, ale także pozwala na dokładne pomiary obserwowanych struktur. Jest niezastąpionym badaniem w przypadku mętów w ciele szklistym, odwarstwienia siatkówki, guzów wewnątrzgałkowych. Przed operacją usunięcia dojrzałej zaćmy pozwala na pomiar długości gałki ocznej (biometria) a następnie na kalkulację mocy planowanej do wszczepienia soczewki wewnątrzgałkowej.
Angiografia Fluoresceinowa
Angiografia to badanie obrazowe struktur oka, chętnie wykorzystywane do diagnostyki chorób siatkówki, a właściwie do obrazowania naczyń krwionośnych (siatkówki i naczyniówki) wypełnionych środkiem kontrastowym (w tym wypadku jest to fluoresceina). Daje ona obraz ukrwienia struktur gałki ocznej i to zarówno jeśli chodzi o prawidłowe naczynia krwionośne jak i te nieprawidłowe, tworzone przez oko w efekcie jego niedokrwienia. Pozwala także na analizowanie struktur zanikowych, beznaczyniowych, krwotocznych oraz przecieków spowodowanych np. zapaleniem.
Topografia rogówki (badanie mapy rogówki)
Jak sama nazwa wskazuje, badanie to obrazuje rogówkę oka dając wynik w postaci mapy, na której zaznaczona jest wielkość, grubość poszczególnych warstw i jej krzywizna. Pozwala ono prześledzić zmiany fizjologiczne i patologiczne wewnątrz struktur rogówki, a także zaplanować ewentualne ingerencje chirurgiczne w przypadku zabiegów refrakcyjnych (korekcja wady wzroku) oraz naprawczych (przeszczepów pełnościennych i warstwowych). Badanie daje także informacje o tym czy funkcje oka, takie jak wyraźne widzenie, mają szansę przebiegać prawidłowo, czy wymagają korekcji jak w przypadku astygmatyzmu, czy niestety pozostaną zaburzone jak w przypadku aberracji wyższego rzędu. Topografia rogówki jest nieocenionym narzędziem diagnostycznym w przypadku stożka rogówki i jego leczenia.
Badania elektrofizjologiczne
Badania elektrofizjologiczne to badania niewielkich prądów, które powstają w obrębie oka lub ośrodków wzrokowych w korze mózgowej w wyniku stymulacji wzrokowej. Te podstawowe to: badania wzrokowych potencjałów wywołanych (VEP), elektroretinografia (ERG) i elektrookulografia (EOG). Badania elektrofizjologiczne VEP dają obiektywną informację o tym, czy w obrębie ośrodków mózgowych powstaje odpowiedź wzrokowa, jaki jest jej potencjał (czyli czy np. dziecko z dziecięcym porażeniem mózgowym lub padaczką ma szansę widzieć), jej ilość (czyli potencjalna ostrość wzroku), jakość i czas przewodzenia (przedłużony np. w przypadku zapalenia nerwu wzrokowego i stwardnienia rozsianego). W przypadku ERG, na podstawie wyniku badania, wnioskuje się o charakterze zmian w obrębie komórek siatkówki oka i o funkcjach poszczególnych jej składowych (pręcików i czopków). Jest to niezastąpione w przypadku zwyrodnień i dystrofii siatkówki. Pośrednio analizuje się także stopień ukrwienia oka w przypadku np. retinopatii cukrzycowej (badanie potencjałów oscylacyjnych). Wartość badań elektrofizjologicznych to przede wszystkich ich obiektywizm, czułość i powtarzalność. Wykorzystywane są więc w szczególnie trudnych do diagnostyki przypadkach.
Wymieniłam tu tylko niektóre z nowych, może mniej znanych badań wśród pacjentów. Nie wyobrażam sobie jednak współczesnej diagnostyki okulistycznej bez badań podstawowych: autokeratorefraktometrii powszechnie znanej jako komputerowe badanie wzroku, tonometrii czyli pomiaru ciśnienia wewnątrzgałkowego, badania pola widzenia, bez którego zarówno diagnostyka jaskry, jak i orzecznictwo lekarskie, nie miałyby prawa bytu.
W obecnych czasach standardem jest już współpraca z innymi osobami z zakresu opieki nad pacjentem z problemami w narządzie wzroku: z optometrystą, optykiem, tyflopedagogiem, pielęgniarką i instrumentariuszką obeznaną z tą właśnie dziedziną.
Rozwój okulistyki sprawił, że w jej obrębie następuje wysoko idąca specjalizacja, dotycząca zarówno procedur, które wykonujemy (zwłaszcza tych chirurgicznych), jak i diagnostyki za pomocą wyszukanych metod i aparatów. Ogromnie mnie cieszy, że zajmuję się tą cudowną dziedziną medycyny właśnie w tych czasach.
dr n. med. Agata Plech
Jestem specjalistą chorób oczu, Ordynatorem Oddziału Okulistycznego i właścicielką Centrum Medycznego BESKIDMED. Od kilku lat ogromny nacisk kładę na profilaktykę zdrowotną, prowadzę akcje profilaktyczne, edukacyjne, napisałam książkę Przejrzyj Na oczy, czyli jak żyć by długo cieszyć się świetnym wzrokiem.
Robię to, bo wierzę, że dzięki upowszechnianiu takiej wiedzy każdy z nas może być zdrowszy i czuć się dobrze, zarówno fizycznie jak i psychicznie.
Zapraszam na badania do naszego Centrum Medycznego:
www.beskidmed.pl