Twój oddech potrzebuje pomocy?

Łatwo się męczysz, masz kaszel, duszności lub świszczący oddech? Jeśli tak, zgłoś się na badanie spirometryczne (spirometrię), które pozwoli ocenić stan twojego układu oddechowego.

Tekst: dr med. Piotr Dąbrowiecki

Spirometria to badanie, podczas którego mierzy się pojemność płuc oraz przepływ powietrza przez poszczególne partie układu oddechowego. Badanie jest bezbolesne i trwa zaledwie kilka minut, a służy ocenie wydolności oddechowej.

U kogo warto wykonać badanie?

Spirometrię powinien robić każdy palacz papierosów powyżej 40. roku życia raz na dwa lata – niezależnie od tego, czy ma problemy z oddychaniem, czy nie. Badaniu powinny się poddać również osoby niepalące, które mają przewlekły kaszel, duszności, łatwo się męczą lub mają świszczący oddech.

Badanie można wykonać w poradniach chorób płuc, alergologicznych, szpitalu (tu jednak potrzebne jest skierowanie od lekarza pierwszego kontaktu) oraz przy okazji polskich dni spirometrii – można skorzystać z badań bezpłatnych:

– w drugim tygodniu kwietnia, gdy obchodzimy „Tydzień Alergii”,

– w maju, gdy obchodzimy Dzień Astmy, czyli pierwszy wtorek miesiąca,

– w dniach 1-6 października, kiedy mówimy co rok o spirometrii,

– 18 listopada, gdy obchodzimy Światowy Dzień POChP.

Profilaktycznie spirometrię przeprowadza się bez specjalnych przygotowań, jednak zdarza się łączenie z EKG wysiłkowym (ocena wydolności oddechowej i krążeniowej u pacjentów ze schorzeniami układu oddechowego i układu krążenia lub osób zdrowych, które planują uprawiać niektóre zawody lub sporty) albo tzw. próbą farmakologiczną (przeprowadza się, jeśli w spirometrii stwierdzono skurcz oskrzeli).

Przygotowanie

Nie trzeba się specjalnie przygotowywać do badania. Trzeba jednak pamiętać, aby:

– nie palić papierosów ani nie pić alkoholu (min. przez 2 godz.);

– nie wkładać ubrania krępującego ruchy tułowia, a przede wszystkim klatki piersiowej i brzucha;

– 2 godz. przed spirometrią nie jeść obfitych posiłków oraz produktów, które mogą powodować wzdęcia np. kapusty czy grochu;

– 30 min. przed badaniem nie wykonywać intensywnych ćwiczeń. Najlepiej przyjść na badanie nieco wcześniej, aby móc odpocząć.

Uzyskanie najbardziej wiarygodnego wyniku zależy od zaangażowania pacjenta podczas badania. Inaczej mówiąc: należy oddychać z całych sił i starannie wykonywać polecenia technika. Wydech powinien być bardzo silny (maksymalny) i trwać przynajmniej 6 sekund (u dzieci 3 sekundy). Powietrze należy wydychać najdłużej, jak się da – nawet wtedy, gdy mamy wrażenie, że w płucach nie ma już powietrza. Zazwyczaj próbę powtarza się trzykrotnie, raz za razem. Jeżeli osiągnięte wyniki są porównywalne, można uznać, że badanie zostało przeprowadzone prawidłowo.

Przeciwwskazania

• tętniaki (zagrożenie pęknięciem tętniaka i krwotokiem przy zwiększonym ciśnieniu w klatce piersiowej);
• świeża operacja okulistyczna (np. operacja zaćmy);
• zwiększone ciśnienie wewnątrzczaszkowe;
• krwioplucie o nieznanej etiologii;
• odma opłucnowa;
• przebyty w ostatnim czasie udar lub zawał serca (do miesiąca).

Interpretacja wyników

Wyniki są przedstawione w postaci liczb oraz wykresów. Badanie obrazuje się tzw. krzywą przepływ-objętość: na osi pionowej zaznaczony jest przepływ, a na poziomej objętość wdychanego i wydychanego powietrza. Krzywa ma charakterystyczny kształt, którego ocena ułatwia interpretację badania.

Najważniejsze parametry badania

FEV₁ – nasilona pierwszosekundowa objętość wydechowa. To objętość powietrza, którą wydmuchuje się z płuc podczas pierwszej sekundy natężonego wydechu.

FVC – nasilona pojemność życiowa. To ilość powietrza wydmuchiwana od najgłębszego wdechu aż do maksymalnego wydechu. Zależy ona również od wielkości płuc oraz wysiłku włożonego w wydychanie powietrza.

FEV₁/FVC –  iloraz FEV₁ i FVC. Pozwala ocenić, czy zaburzenia obserwowane w spirometrii są wynikiem zwężenia oskrzeli (obturacji) – wówczas wynik jest niski (poniżej dolnej granicy normy) czy też są wynikiem zmniejszenia objętości płuc – wówczas wynik jest prawidłowy.

Objętości podawane są w litrach, a przepływ w litrach na minutę oraz w odniesieniu do wartości prawidłowych dla osoby danej rasy, płci i wzrostu (tzw. wartości należnych).

W przypadku stwierdzenia nieprawidłowości w badaniu spirometrycznym pacjent powinien odbyć konsultację specjalistyczną z lekarzem (alergologiem, pulmonologiem). W przypadku potwierdzenia choroby przewlekłej astmy lub POCHP należy włączyć leczenie wziewne, które zmniejszy ilość objawów i częstotliwość zaostrzeń. Wykaz specjalistów alergologów i pulmonologów można znaleźć na stronie www.astma-alergia-pochp.pl w zakładce alergolog/pulmonolog blisko domu.

Dr n. med. Piotr Dąbrowiecki – absolwent wydziału lekarskiego Wojskowej Akademii Medycznej w 1997 r. W 2002 r. obronił pracę doktorską z zakresu alergologii w Uniwersytecie Medycznym w Łodzi. Jest specjalistą chorób wewnętrznych i alergologii, członkiem zarządu Mazowieckiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Chorób Płuc i Polskiego Towarzystwa Alergologicznego. Ponadto jest viceprezesem Towarzystwa Zdrowiejących z Astmy w Warszawie i Przewodniczącym Polskiej Federacji Stowarzyszeń Chorych na astmę, alergię i POCHP. Od 1998 r. prowadzi szkolenia dla chorych na astmę i POCHP, a od 2000 r. edukuje również lekarzy i pielęgniarki w zakresie opieki nad chorymi z astmą i przewlekłą obturacyjną chorobą płuc. Od 2014 r. edukuje farmaceutów w zakresie opieki nad chorymi z astmę i POCHP. Angażuje się w konsultacje społeczne poprzez udział w „Dialogu dla Zdrowia” przy Ministrze Zdrowia oraz w projekcie „Liczy się każdy oddech” w strukturach Narodowego Funduszu Zdrowia. Jest organizatorem Polskich Dni Spirometrii i współorganizatorem Światowych Dni Spirometrii w Polsce, a także bezpłatnych konsultacji alergologicznych i pulmonologicznych z okazji Dnia Alergii, Astmy i POCHP. Na co dzień pracuje w Klinice Chorób Infekcyjnych i Alergologii w Wojskowym Instytucie Medycznym w Warszawie oraz w poradni alergologicznej NZOZ Zdrowie w Legionowie.